Piše: Faris Marukić
Vlada Litvanije donijela je odluku o zabrani tranzita sankcionirane robe između Kaliningradske oblasti i Ruske Federacije. Na tu odluku Rusija je odgovorila žestokim protestom i prijetnjom da će se Litvanija suočiti s posljedicama ako odluka ne bude promijenjena.
Ovo područje posebno je važno za Rusiju u vojno-sigurnosnom kontekstu, ali i važna uvozna baza različitih dobara iz Evropske unije.
Kaliningrad, nekada njemački grad, koji je do 1946. godine nosio naziv Konigsberg najveći je grad i administrativni centar Kaliningradske oblasti. Oblast predstavlja eksklavu Ruske Federacije od glavnine ruske teritorije odvojenu Bjelorusijom, Litvanijom i Poljskom.
Naselje današnjeg Kalinjingrada (Konigsberga) osnovano je 1255. godine na mjestu drevnog staropruskog naselja Twangste od strane Teutonskih vitezova tokom Sjevernih krstaških ratova, a nazvano je “Kenigsberg” u čast češkog kralja Otokara II.
Kao glavno transportno čvorište, s morskim i riječnim lukama, grad je dom sjedišta Baltičke flote ruske mornarice i jedan je od najvećih industrijskih centara u Rusiji. Proglašen je najboljim gradom u Rusiji 2012., 2013. i 2014. godine u Kommersantovom magazinu The Firm’s Secret, najboljim gradom u Rusiji za poslovanje u 2013. Godine prema Forbesu, te je bio je rangiran na petom mjestu u Indeksu kvalitete urbanog okruženja objavljenom 2019. godine.
Kako je Konigsberg posto Kalinjingrad?
Do okončanja Drugog svjetskog rata grad je bio Njemačke. Njegovu sudbinu definirala su tri događaja. Prvo je britanska avijacija 1944. godine značajno oštetila urbani centar grada. Nakon toga sovjetska opsada 1945. godine Kongsberg je pretvorila u pustoš. Ostatak autohtonog njemačkog stanovništva je protjeran. Treći događaj je Potsdamska konferencija na kojoj su Saveznici pristali dati šire gradsko područje Sovjetskom Savezu, s prijedlogom da se formira komisija koja će jasno urediti granicu.
Odlukom od 4. Jula 1946. godine grad mijenja naziv i postaje Kaliningrad. Naime, jedna od važnijih ličnosti u historiji Sovjetskog Saveza Mikhail Kalinin umro je samo mjesec dana ranije i po njemu grad i danas nosi ime.
Vojni značaj Kaliningradske oblasti
Sjedište Baltičke flote nalazi se u Kaliningradu, s glavnom bazom u obližnjem Baltijsku (Pillau). Radi se jedinoj ruskoj pomorskoj bez leda tokom čitave godine.
Analiza koju je sproveo Anders Nielsen s Kraljevskog danskog odbrambenog koledža 2019. zaključuje da je ruska Baltička flota orijentirana na doprinos ruskom globalnom pozicioniranju i ekspedicionim operacijama u miru.
Međutim, to je i najmanja od četiri glavne flote ruske mornarice (u smislu površinskih ratnih brodova i podmornica zajedno) i stoga bi, zbog svoje ograničene snage, igrala prvenstveno odbrambenu ulogu u Baltičkom moru u većini sukoba ili ratnih scenarija.
Baltička flota je podređena ruskom Zapadnom vojnom okrugu (sa sjedištem u Sankt Peterburgu) koji također uključuje najjače ruske kopnene i vazdušne formacije. Kalinjingradska regija služi kao glavno područje baze za Baltičku flotu i stoga je domaćin značajnih kopnenih i zračnih snaga, kako za odbranu Kalinjingrada, tako i za proširenje ruskih vazdušnih i pomorskih sposobnosti na Baltičko more i regiju.
Važnu stvar predstavlja i izgradnja Voronješkog radara u Kalinjingradu 2011. godine. Radar služi za rano upozorenje na raketni napad i može detektirati lansiranje na udaljenosti od 6.000 kilometara.
Radarska stanica se nalazi u mjestu Pionerski u bivšoj vazdušnoj bazi Dunajevka.
Na lansiranju radara u Kalinjingradu u novembru 2011. godine tadašnji ruski predsjednik Dmitrij Medvedev koji je rekao: „Očekujem da će ovaj korak [lansiranje radara] naši partneri vidjeti kao prvi signal spremnosti naše zemlje da da adekvatan odgovor na prijetnje koje raketni štit (SAD-a) predstavlja za naše strateške nuklearne snage.”
Ekonomski značaj
Početkom 90-ih godina 20. Stoljeća Ruska Federacija formirala je niz slobodnih ekonomskih zona od kojih je velika većina bila neuspješna. Jedna od rijetkih s umjerenim uspjehom bila je kalinjingradska „Jantarska specijalna ekonomska zona“. Formirana je 1996. godine, a 2006. godine je odlučeno da će biti zatvorena 2030.godine.
Namjera je bila da postane Hong Kong Baltika i glavna izvozna baza Ruske Federacije. Desilo se upravo suprotno, Kalinjingradska oblast postaje glavna baza za uvoz njemačke i poljske robe. Tokom 2021. godine u Kaliningradsku oblasti uvezena je roba u vrijednosti 8.75 milijardi dolara, dok je izvoz iznosio 2.39 milijardi. To Oblast postavlja na mjesto 4. uvoznika i 35. izvoznika u okviru Ruske Federacije.
Ipak, poseban ekonomski status donio je i određene investicije posebno iz Njemačke.
Smatra se da ovisnost regije o uvozu stvara od nje „ekonomsku metu sankcija“.
