Jedna od najjednostavnijih definicija politike jeste da je “politika produžena ruka ekonomije”. Prema toj definiciji politika bi trebala servisirati prije svega ekonomske interese, na čijim temeljima se razvijaju ukupni društveni odnosi. Ako ekonomija ne funkcioniše, bilo na lokalnom ili međunarodnom nivou, može doći do urušavanja postojećeg sistema što u najgorem slučaju bude popraćeno haosom, nasiljem i ratovima. S druge strane, ekonomska stabilnost je uslovljena funkcionalnim političkim i sigurnosnim sistemom, i obrnuto, iz jake i stabilne ekonomije finansira se sigurnost i održava stabilno političko okruženje.
Sigurnost koju NATO pruža svojim članicama svakako pogoduje unaprijeđenju njihovih ekonomija i međusobnih ekonomskih odnosa. Zbog toga je pogrešno NATO posmatrati isključivo kao vojno-politički savez jer je sigurnost samo jedna od komponenata NATO-a. Tamo gdje je prisutan NATO, stvoreni su preduslovi za dolazak značajnih stranih ulaganja i ekonomske stabilnosti uopšte.
Kada je Bosna i Hercegovina u pitanju, članstvo u NATO-u je neophodno iz sva tri pomenuta razloga, sigurnosti, političke stabilnosti i ekonomskog prosperiteta. Države istočne Evrope koje su se pridruživale Evropskoj uniji u posljednjih 30 godina, uglavnom su prvo postajale članice NATO-a pa onda Evropske unije. Najveći strani ulagači u našoj regiji, uključujući i BiH, i sada su članice NATO-a i Evropske Unije. Prema Zakonu o politici direktnih stranih ulaganja u BiH, stranim ulaganjem se smatra priliv stranog kapitala u postojeće ili novoosnovano privredno društvo. Ulaganje također obuhvata i ulaganje u novoosnovanu ili postojeću ustanovu kroz novac, stvar i prava. (Link zakona)
Podaci Agencije za unapređenje stranih ulaganja u BiH, za period od maja 1994. do decembra 2020. godine, pokazuju da je ukupan iznos stranih investicija u BiH iznosio preko 15 milijardi KM. Navedeni podaci su bazirani na posljednjim dostupnim informacijama od strane Centralne banke Bosne i Hercegovine.
Prema istom izvoru među prvih deset stranih ulagača u BiH, sedam je članica Evropske unije. Među preostale tri su Švajcarska, Rusija i Srbija.
Prvih deset država po visini investicija u BiH
Kada se posmatra šira lista stranih ulagača, među prvih 30 država koje su najveći strani investitori u BiH, NATO članice čine više od dvije trećine. Dok se Rusija nalazi među prvih deset zemalja investitora u BiH, Kina kao globalna sila nalazi se u kategoriji “ostale zemlje” jer nema značajnih investicija u BiH u dosadašnjem periodu.
Stanje direktnih stranih investicija prema 19 djelatnosti koje je navela Centralna banka BiH, zaključno sa 31.12.2020. godine, ponovo pokazuje dominaciju država članica NATO-a i EU. Od navedenih 19 djelatnosti, prvo mjesto u 15 djelatnosti, po visini investicija, zauzimaju države koje su članice NATO-a i/ili EU.
Prerađivačka industrija imala je najveću količinu direktnih stranih investicija u iznosu od 4,2 milijarde KM. Unutar ove industrije prvo mjesto po investicijama zauzima Austrija sa 695,4 miliona KM. Na drugom mjestu je Nizozemska sa 639,8 miliona KM investicija. Treće mjesto zauzima Rusija sa visinom investicija od 569,9 miliona KM. Indikativno je da su ulaganja Rusije dominantna jedino u ovoj djelatnosti dok u drugim djelatnostima iznos investicija ne prelazi 25 miliona KM. Investiranja u ovoj oblasti od strane Rusije uglavnom se odnose na preradu prirodnih izvora energije kao što su nafta, plin i sl. Jedno od najvećih ulaganja Rusije se odnosi na kupovinu rafinerije Bosanski Brod i stvaranju Optima Grupe. Ova grupacija bi mogla doći pod sankcije od strane EU, a koje su usmjerene na izvoz i transport energenata iz Rusije. Prisustvo ruskih investicija ogleda se i u okviru poslovanja firme Gazprom, koja je na tržište BiH došla kupovinom OMV benzinskih pumpi.
Na drugom mjestu, kao oblik djelatnosti sa značajnim iznosom investicija, nalaze finansije i osiguranje.
Unutar ove djelatnosti ponovo dominiraju investicije iz Austrije u iznosu od 1,6 milijardi KM, zatim investicije iz Hrvatske 1,2 milijardi KM. Kada su u pitanju investicije iz Rusije u ovoj oblasti, iste su se uglavnom odnosile na prisustvo Sberbanke koja je prodata domaćoj banci u martu 2022. godine.
Trgovina na veliko i na malo kao i popravak motornih vozila i motocikala su djelatnosti koje se po visini investicija nalaze na trećem mjestu i to u iznosu od 2,07 milijardi KM. Prvo mjesto po visini investicija u pomenutim oblastima zauzima Hrvatska čije investicije iznose 563,2 miliona KM.
Posljednja djelatnost koja u investicijama prelazi milijardu KM jesu informacije i komunikacije. Simptomatičan je pokazatelj da ukupan iznos investicija u ovoj djelatnosti iznosi milijardu i 453,7 miliona KM gdje investicije iz Srbije čine 98%.
Države sa najvećim investicijama po djelatnosti u BiH
Bosna i Hercegovina je pored svoje geografske i kulturološke pripadnosti Evropi, čvrsto vezana za Evropu i sa aspekta ekonomije i sigurnosti. Sa pozicije real politike, odugovlačenje i usporavanje euroatlanskih integracija nanosi nesagledivu štetu za njene građane. Svaka politika u BiH i regiji koja ima utopijske ideje da će neko drugi napraviti značajniji uticaj na ovim prostorima, nalazi se na pogrešnom kursu. Ambasador Sjedinjenih Američkih Država u Srbiji Christopher Hill izjavio je u maju 2022. godine kako u životu moraju biti pravljeni izbori i da je ovo takav trenutak, a da za Srbiju postoji samo jedan put – Zapad i Evropska unija. Time je poslana jasna poruka i antievropskim politikama u Bosni i Hercegovini. Uticaj i prisutnost EU i NATO-a na ovim prostorima neće nestati zbog većih geopolitičkih razloga koji prevazilaze pojedine lokalne interese. Što se regionalne politike prije usklade sa ekonomskim interesima i širim evropskim okruženjem, to će prije biti unaprijeđen i standard građana.
IGES
