Razvoj dirižabla ili cepelina u ratne svrhe bio je skoro isključivo posao njemačke mornarice. Druge zemlje nisu u ovoj letjelici vidjeli veći potencijal. Dvije njemačke kompanije paralelno su radile na istraživanju ove oblasti, prva je „Schutte-Lanz Co.“, a druga mnogo poznatija bila je „Zeppelin Co“. Naziv ove kompanije postat će i sinonim za dirižabl i pa će ovaj izvorni naziv biti skoro potpuno istisnut iz upotrebe. Sa početkom rata i cepelini ulaze u fazu svog vojnog angažmana kada su 1914. godine bombardovani Lijež i Antverpen. Nakon što su izgubljena tri „vazdušna broda“, kako su kolokvijalno cepelini nazivani, armija je njihov razvoj potpuno prepustila mornarici. Mornarica je bila entuzijastična. U njima je vidjela zamjenu za patrolne brodove koji su bili deficitarni. Smatrali su da je upotreba cepelina jeftinija i efikasnija varijanta izviđanja od one koju bi vršili patrolni brodovi koji su bili u opasnosti od mnogo superiornije britanske mornarice.
Krajem prve godine rata javila se ideja da se iskoriste za napade na britanskom tlu. Prvi takav napad desio se 19. januara 1915. godine u kome je stradalo dvoje ljudi. Najuspješniji napad cepelina desio se 19. septembra 1915. godine kada je prema britanskim procjenama napravljena šteta od milion funti, a jedna od letjelica probila se i bombardovala sami centar Londona. Rex Wanterford je prvi pilot koji je oborio dirižabl. Zadatak nije bi jednostavan zbog prednosti u visini koju su cepelini inače imali, ali zbog više strojnica kojom su bili opremljeni. Pilot Wanterford je skoro u potpunosti uništio i svoj avion, ali uspio je da obori LZ 37. Britanci su 1916. godine konstruisali svoj tip cepelina pod nazivom SSZ (Sea Scout Zero) koji je imao svrhu izviđanja na moru.
Osim već navedenog uspjeha iz septembra 1915. godine, cepelini nisu uspjeli da ponove ni približan uspjeh. Razlog leži u dosta primitivnoj navigaciji kojim su bili opremljeni. Iako ih je tokom Verdunske bitke 1916. veći broj oboren, mornarica je nastavila sa izgradnjom većih i sa više motora opremljenih cepelina. Ipak, ta bitka je označila i kraj njihove upotrebe za taktičko bombardovanje. Razvojem nove municije koja bi zapalila hidrogenom punjene dirižable, uvjerenje mornarice da će oni biti prekretnica rata u korist Njemačke je splasnulo. Broj cepelina stradalih u akciji rastao je, a u jednom napadu na London iz 1917. godine čak pet pet letjelica obaraju britanski i francuski avioni. Drugi su se pokušali spasiti uspinjanjem na veće visine, što je skoro dovelo du gušenja posade. Kako je cepelin postao potpuno prevaziđen kao sredstvo rata, vojska se okrenula proizvodnji bombardera od kojih su značajni već spomenuti Gotha i Giant. Sve ovo nije dovelo do potpunog gašenja projekta, mada je 1918. godina također obilježena neuspjesima. Prvo se u bazi cepelina u Alhornu desila nesreća u kojoj su četiri vazdušna broda izgorjela, a kasnije pri posljednjem velikom napadu na Britaniju oboren najnapredniji tip cepelina L70 „visokopenjač“.
Upotreba cepelina u vojne svrhe ima poražavajuću statistiku. Od ukupno 115 proizvedenih 53 su oboreni, a dodatnih 23 je bilo oštećeno do mjere da su trajno stavljeni van stroja. Osim ovoga, količina novca koja je uložena u njihovu proizvodnju pet puta prelazi iznos štete koju je njihova upotreba nanijela neprijatelju. Njihove posade imale su iznimno velik postotak smrtnosti od čak 40%. Versajski mirovni ugovor iz 1919. godine obavezao je Njemačku da preda sve cepeline, ali na tu vijest njihove posade su uspjele veći broj letjelica da unište. Pokazalo se da su oni više bili snažan element psihološkog rata, jer su izazivali ogroman strah kod civilnog stanovništva, nego efikasno sredstvo vođenja rata u vazduhu. Prvi svjetski rat predstavlja prvi i posljednji rat u kome su cepelini bili masovnije upotrebljavani.
Za Intelektualno.com piše: Faris Marukić
