Trg oslobođenja „Alija Izetbegović“ kroz historiju

Trg oslobođenja „Alija Izetbegović“ se nalazi u samom centru glavnog grada Bosne i Hercegovine. Trgovi u gradskim središtima su jako pogodni za lociranje spomenika i kreiranje kolektivnih ideniteta. S obzirom da se radi o centru Sarajeva, jasno je da je današnji izgled Trga oslobođenja „Alija Izetbegović“ sa promjenama vlasti, mijenjao i svoj izgled i naziv. U daljem tekstu ćemo da predstavimo kratku historiju promjena izgleda trga, njegovog naziva i spomenika koji su se nalazili. Trg je nastao izgradnjom Oficirskog kasina 1880. godine, te se odmah i prozvao njemačkim imenom Ofizierkasino-Platz. Na bosanskom jeziku se nazivao Oficirski trg ili Trg pred Oficirskim domom.

Period Kraljevine Jugoslavije

Nakon Prvog svjetskog rata mali trg, dobio je novi naziv. To je bio Klemansovljev trg po francuskom državniku, političaru i doktoru Klemansu Žoržu Benjaminu. On je mnogo radio na organizovanju i učvrščenju mira u svijetu. Klemanso Žorž Benjamin je umro 1929. godine. Glavni dio prostora današnjeg trga između Ulice Ferhadija i Ulice zelenih beretki, u periodu između 1934. i 1941. godine, nosio je naziv Trg Petra I Oslobodioca, po srpskom kralju iz dinastije Karađorđević. Za vrijeme Kraljevine Jugoslavije, u planu je bila izgradnja spomenika kralju Petru I Karađorđeviću. Vodile su se dugogodišnje rasprave na pitanje kako treba izgledati sarajevski trg ? Na ovom prostoru su srušena gradska stanica i carinica. Prva nagrada na konkursu za spomenik Petru I dodijeljena je zagrebačkom kiparu Frani Kršniću. Svi dijelovi za konjaničku figuru su bili dopremljeni u Sarajevo, krenulo se sa izgradnjom postamenta, ali rat je spriječio njegov završetak.

Period između dva svjetska rata

U periodu NDH veći dio trga nosio je naziv po bosanskom kralju Stjepanu Tomaševiću, dok je drugi manji dio nosio naziv po hercegu Stjepanu Vukčiću Kosači, bosanskom plemiću iz perioda srednjovjekovne Bosne. Nedugo nakon početka Drugog svjetskog rata, na trgu je bio postavljen njemački spomenik sa znakom V (victory). Isti je srušen i zapaljen 1945. godine.

Od 1945. godine do agresije

Nova vlast konstituirana od 1945. godine donijela je nove spomenike sa novim ideološkim i simboličkim sadržajem, pa tako i konkretne akcije da se prostor trga obilježi „svojom“ simboličkom predstavom. Započinje oblikovanje identiteta i obilježavanje prostora sa spomenicima posvećenim NOR-u, tradiciji revolucije i socijalizma. Do 8. juna 1948. godine zvanično ime trga bilo je Trg slobode, da bi nakon toga bio preimenovan u Trg oslobođenja. Postavljen je 1977. godine spomenik. Tekst na istom nam govori da je spomenik trebao da obilježi epohu koju su započeli radni ljudi i građani na datum Titovog rođendana, u zaštiti čovjekove okoline sa željom da se i budućim naraštajima obezbjede što bolji uslovi za život i rad u socijalističkoj samoupravnoj zajednici. Tokom osamdesetih godina 20. stoljeća, realizovana je ideja postavljanja spomen-bisti bosanskohercegovačkim književnicima: Veselinu Masleši, Ivi Andriću, Rodoljubu Čolakoviću, Branku Ćopiću, Maku Dizdaru, Skenderu Kulenoviću, Meši Selimoviću i Isaku Samokovliji.

Nakon agresije do danas

Rat i opsada grada od 1992-1995. godine donijeli su novi odnos prema partizanskim spomenicima i socijalističkom naslijeđu. Spomen-biste sa Trga oslobođenja su sklonjene i ostavljene su u depou Narodnog pozorišta Sarajevo. Nakon opsade pokrenute su inicijative da se spomen-biste vrate na svoja mjesta. Godine 2001. sve su vraćene, osim biste Veselina Masleše. Izdavačka kuća Svjetlost se protivila njegovom ponovnom povratku, smatrajući da se ova bista nalazi na njihovom zemljišnom posjedu, te su izrazili želju da postave bistu jednog od svojih nekadašnjih direktora. Od 1997. godine centralni dio Trga oslobođenja zauzela je skulptura Multikulturalni čovjek. To je djelo italijanskog umjetnika Franceska Perillia, koji je spomenik poklonio gradu. Na postamentu spomenika se nalazi  muška figura sa podignutim rukama. Vitka figura podiže visoko dvije ruke iznad glave, spajajući dvije linije koje zapravo predstavljaju meridijane zemljine kugle. Spomenik simbolizira otpor Sarajlija agresiji, a poruka spomenika glasi Multikulturalan čovjek će izgraditi svijet. Naziv Trg oslobođenja „Alija Izetbegović“ nosi od oktobra 2005. godine. Izgrađen je spomenik Prvoj policijskoj brigadi. Simbol ljiljana je iskorišten na ovom spomeniku, u čijem se središtu nalazi policijska značka, također sa ljiljanima.

Piše: Alen Borić

intelektualno.com