Stari grad Visoki spada u red značajnijih tvrđava podignutih na tlu srednjovjekovne Bosne. Njegova specifičnost ogleda se u gradnji kule koja se izdizala na utvrđenju koje je u osnovi bilo okruglog tlocrta. Tvrđava je sazdana na obroncima planine Visočice, koja se nalazi u neposrednjoj blizini današnjeg grada Visoko. Visoki je podignut u 14. stoljeću, a navodno ga je sagradio Stjepan II Kotromanić. Grad se nalazio u srednjovjekovnoj župi Visoko. Utvrđenje na Visočici pružalo se u pravcu sjever-jug, s oborom oblika nepravilne izdužene elipse. Mazalić za ovo utvrđenje navodi da je izuzetno malih dimenzija svega 60 m te dodaje da je i pored malih dimenzija grad izuzetno vješto izgrađen i dobro utvrđen.
Međutim, geodetski snimci koje navodi Redžić daju preciznije podatke o površini koju zauzima tvrđava. Stvarna dužina grada iznosila je oko 80 m, a širina 18 m. Dvije kule koje su se nalazile na zapadnoj i istočnoj strani utvrđenja bile su polovinom svoje površine izbačene prema vanjskoj strani obora. Obje kule bile su kvadratne osnove. Međutim, razlikovale su se u veličini. Dužina zidova istočne kule iznosila je 11 m, dok je dužina zidova zapadne kule nešto manja i iznosi 10 m. Debljina zidova obje kule bila je 2 m. Na južnoj strani utvrđenja nalazile su se kapije, vidljivi su ostaci dviju kapija, a Mazalić navodi mogućnost postojanja i treće. Kule su štitile kapije koje su se nalazile odmah ispred njih. S pravom se može reči da je ovaj dio grada bio najbolje utvrđen.
Kule su zidane od lomljenog kamena i maltera. Uz istočni zid obora primjećeni su ostaci još jedne arhitektonske cjeline koja je bila kvadratne osnove, dužina stranica iznosila je 7,5 m sa zidovima debljine 1 m. Na prvi pogled izgleda kao da su to ostaci kule. Međutim, krene li se prema sjeveru ili pak jugu, zapazit će se zid na osnovu kojeg se može zaključiti da se ne radi o kuli, već o izduženoj zgradi. Ista se nalazila naslonjena na istočni obor i mogla je biti palača u utvrđenom gradu.
Duž zidina grada bio je opkopan jarak, čija veličina iznosila 8 – 10 m. Mazalić navodi da opkop oko obora nije bio jednake veličine kao ni dubine. Arheološka iskopavanja na lokalitetu Stari grad Visoki obavljena su 1976. godine. Ova iskopavanja obavljena su u saradnji Zemaljskog muzeja sa Zavičajnim muzejom u Visokom. Iskopavanja koja je vodio P. Anđelić zahvatala su područje građevine uz unutrašnju stranu zapadnog zida.
Za Intelektualno.com piše: Nermana Crnčalo
