Faris Marukić
Visoki predstavnik Evropske unije za vanjske poslove, Josep Borrell, bio je u nevolji nakon objave na Twitteru prošlog mjeseca, jer je Evropu nazvao urednom “baštom” okruženom invazivnom “džunglom”. Govorio je o potrebi za zajedničkom evropskom geopolitičkom kulturom, i ohrabrio je svoju publiku evropskih diplomata da sebe vide kao baštovane koji kose korov.
„Eurogeopolitika“ je sada očigledno aktuelna. Visoki predstavnik i briselski institut za geopolitiku -BIG odgovaraju na “naredbu” koju je 2019. dala predsjednica Evropske komisije Ursula von der Leyen da EU postane geopolitička. A njihova formulacija ukazuje da sada postoji zajednička vizija kako bi ova eurogeopolitika trebala izgledati. Borrell kaže da EU mora zaštititi Kanta kod kuće i prihvatiti Hobbesa u inostranstvu, dok BIG želi Kanta kod kuće, Makijavelija u inostranstvu.
Obratite pažnju na zaključak – Evropljani moraju da postanu geopolitički orijentirani, i to moraju da učine kako bi se prilagodili vanjskom svijetu.
Pitanje koje je mučilo Twitter: Da li je EU aktivno neokolonijalna ili je samo malo nespretna u načinu na koji govori?
Odgovor je jesan: Nažalost nije ni jedno ni drugo – EU je previše defanzivna, a ne ekspanzivna, i uvijek je oprezna u tome kako se predstavlja. Evropa je postala teški introvert koji sve vani vidi kao opasnost. Ovo doprinosi pomalo pasivnoj agresivnoj poruci koju EU šalje svijetu: „Postajemo opasni, ali vi ste prvi počeli!“ To je produkt straha i nesigurnosti, kao kod osoba koje dugo vremena budu simbol zdrave i jake individue, a bolest to promijeni – sada više nije lako izaći među ljude.
Metafora vrtlarstva je, međutim, ispravna za opisivanje tradicije evropske geopolitike, kojoj se EU, moguće, nastoji vratiti. Geneza evropskog brenda teritorijalnog državnog upravljanja zaista crpi svoju inspiraciju iz hortikulture. Tokom ranog modernog doba Evrope, vladari su u početku smatrali svoje teritorije kao zatvorene tvrđave – Francuska je, na primjer, pokušavala da osvoji obližnje teritorije a onda ih omeđila šestougaonim tvrđavama.
Ali kako je doba teritorijalnih osvajanja ustupilo mjesto diplomatskim i komercijalnim sredstvima razmjene zatvaranje u tvrđave zgubilo svoju funkciju za kontrolu teritorije, a vladari su se okrenuli manje nasilnim metodama kako bi osigurali svoju zemlju i podanike. Vrtlarstvo je bilo omiljeno zanimanje, a uređenje je način da se monarh uspostavi kao dobroćudni vladar koji se brine o svojoj teritoriji i njeguje je.
Prelazak na vrtlarstvo poklopio se, uzgred, sa sporom sekularizacijom države u Evropi, jer vladari svoj legitimitet više nisu crpili autoritet iz božanske moći, već iz vlastitih plemenitih, zemaljskih nastojanja. I ovo je svjesna inspiracija za to kako EU primjenjuje svoju teritorijalnu državnost, ili geopolitiku.
Tokom Hladnog rata, pošto je čist destruktivni potencijal vojnih sredstava činio apsurdnim za evropske nacije da sebe zamišljaju kao mini-tvrđave, Evropljani su počeli da govore o “pripitomljavanju politike moći”, koristeći prekograničnu saradnju kako bi otoplili odnose, da bi na kraju svoju sudbinu preuzeli iz ruku moćnika, Sjedinjenih Država i Sovjetskog Saveza.
Kada je EU uspostavila svoje unutrašnje tržište, na primjer, nisu se gomilala ili stvarala pravila koja bi nametala drugim državama. Ekonomska prekogranična saradnja evropskih država suprotstavljena je naizgled neumoljivim identitetima da ih kontinuirano preispitaju (doktrina „vrućeg mira“). Njen cilj je bio da regulira tipična pitanja međudržavnih tenzija kao što je kontrola resursa i tretira ih gotovo kao pitanja unutrašnje politike, koju nadgledaju komisija i parlament („pripitomljavanje politike moći“), a zatim je izvezla ove alate i ekspertizu u inostranstvo, ulazeći u navodno isključive geografske sfere uticaja supersila, i pokušavajući da odmrzne sukob (doktrina „sfere ekspertize“).
Onda je Evropa naprosto stala, umorila se, okrenula prema unutra. Svakome ko hoće da uđe u brak sa postavlja je mnogo uslova koje druga strana ili ne može ili više ne želi da ispunjava.
Evropa stoga mora krenuti ka paradigmatskim promjenama i postati ponovno ekonomski i politički invazivna.
