Za razliku od Hrvatske, gdje vlast u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj nisu imali nikakve veze s onim prijeratnim, u Srbiji je situacija bila potpuno obrnuta. Tamo je okosnicu vlasti činila grupa ljudi s antikomunističkim uvjerenjem i vjerom u njemačku vojno-političku premoć. Nakon okupacije prva vlast formalno je nosila naziv vlada, mada su joj nadležnosti bile ograničene samo na održavanje reda i mira. Na njenom čelu bio je Milan Aćimović.
Izbile su pobune koje ta „vlada“ nije uspjela obuzdati, pa su njemačke okupacione vlasti odlučile izvršiti personalne promjene. Tako je za novog šefa vlade imenovan Milan Nedić. Nedića poznati historičar Branko Petranović naziva najvećim srpskim izdajnikom i samozvanim ocem nacije. Ipak, u zadnje vrijeme dešavaju se brojni revizionistički procesi, pa se tako i Milan Nedić u srbijanskoj javnosti sve više prezentira kao pozitivna historijska ličnost, što je jako daleko od istine.
Nedić je 29. augusta 1941. godine formirao „Vladu narodnog spasa“. U sporazumu s njemačkim okupatorom, na čelu s generalnom Danckelmannom proširena su ovlasti nove uprave. Iz jednog izvještaja koji analizira Nedićev zahtjev za smanjenje bugarske zone okupacije vidi se da novi šef vlade kod Nijemaca nije uživao ugled. Smatrali su ga nesposobnim, ali zbog svoje odanosti ostaje na svojoj poziciji. U početnoj fazi Nedić uživa povjerenje naroda, ali podrška počinje da opada, ponajviše od 1943. godine, kada postaje jasno da Njemačka neće ostvariti pobjedu u ratu. Milan Nedić u svojim javnim proklamacijama izražava uvjerenje u njemačku pobjedu, naglašava “prednosti nacionalsocijalizma”, uzdiže njemački narodi, te podržava akcije protiv Jevreja.
Sporazum sklopljen s Nijemcima omogućavao je i formiranje vojnih formacija. Tako nastaje „Srpska državna straža“. Ove jedinice bile su na glasu kao loše organizovane, slabo obučene i bez discipline. Prvi komandant bio je Stevan Radovanović, naslijedio ga je Dragutin Živanović. Kako je odziv u ove formacije bio slab, Nijemci u njih uključuju i četničke dobrovoljce.
“Zbor” Dimitrija Ljotića kao oslonac okupatoru
Po okupaciji Kraljevine Jugoslavije oficiri Jugoslovenske vojske povezani sa organizacijom Dimitrija Ljotića “Zbor” su zarobljeni, ali su ubrzo oslobođeni. “Zbor” postaje jedina politička organizacija čije djelovanje nije zabranjeno. Ljotića su Nijemci imali u planu za poziciju premijera, ali ih je njegova prijeratna reputacija odvratila od tog plana. Ponuđena mu je pozicija komesara (ministra) u vladi Milana Aćimovića, ali on tu poziciju nikada nije preuzeo.
Nakon dizanja ustanka predvođenog Komunističkom Patrijom Jugoslavije izdat je apel pod nazivam „Apel srpskoj naciji“ kojeg potpisuju mnogobrojni uglednici, a poziva na otpor komunistima. Ljotić tada uz dozvolu Nijemaca formira dobrovoljačke odrede. Saradnja s Dražom Mihailovićem je odbačena, jer su okarakterisani kao saradnici komunista. Ljotićeva saradnja s okupatorima najcrnju mrlju ima u Kragujevačkom masakru iz oktobra 1941. godine. Vojnu opremu, oružje i hranu Ljotić dobiva od njemačkih okupacionih snaga. U znak zahvalnosti Ljotićevci sudjeluju u svom vojnim i političkim aktivnostima okupatora i vlade Milana Nedića. Nastojala se i kopirati organizaciju Nationalzocialistische Deutsche Arbeiterpartei , stranke Adolfa Hitlera. Novine „Naša borba“, koje je Ljotić formirao i podržavao nose taj naziv po uzoru na djelo Adolfa Hitlera „Mein Kampf“ (Moja borba). Osim toga, formira je i „Radna služba“, omladinska radna organizacija, koja se oblikuje po slično kao „Hitlerjugend“ (Hitlerova omladina). Ipak vodeća omladinska organizacija bili su „Beli orlovi“.
Četnički vojvoda Kosta Pećanac i sporazum sa Nijemcima
Kosta Milanović, poznatiji kao Kosta Pećanac bio je četnički vojvoda iz Prvog svjetskog rata. Na saslušanju 9. januara 1946. godine Milan Nedić naglašava važnost odreda Pećanca, posebno za prve dane njegove uprave, kada su pomogli u slamanju otpora komunista. Ova vojna organizacija se do kraja 1942. godine utapa u vojne odrede kvislinške vlade Milana Nedića.
Nije moguće sa najvećom sigurnošću reći šta je iniciralo saradnju Pećanca i Nijemaca, ali se odgovori mogu potražiti u određenim njemačkim postupcima, kao što je puštanje članova ove organizacije iz logora Banjica. Nedugo poslije Pećanac izdaje naredbu o zabrani napada na okupatorske snage. Kooperacija je ozvaničena 26. augusta 1941. godine, a već narednog dana vojvoda izdaje proglas u kome poziva na „red, mir i pokornost okupatoru“. Odredi pod komandom Koste Pećanca do 15. maja 1942. godine rastu, te broje 13 000 ljudi. Nijemci nisu imali povjerenja u ove odrede, iako je Dimitrije Ljotić zagovarao uspostavu kontakata. To je dovelo do isključenja iz službe za oko 12 000 četnika, dok je jedan manji dio ušao u odrede Dimitrija Ljotića.
Za Intelektualno.com piše: Faris Marukić
