Političko organizovanje na nacionalno-konfesionalnim osnovama glavna je karakteristika političkog života Kraljevine SHS. Iako je među tadašnjim savremenicima postojala ideja o političkoj platformi koja bi imala univerzalni jugoslavenski oblik, do njene organizacije nije došlo, osim u slučaju Komunističke partije koja je od 1921. godine bila isključena iz političkog života Kraljevine. Nacionalno-konfesionalna komponenta potpuno je isključivala jugoslavenstvo iz naziva i programa političkih partija, a na kraju krajeva isti je slučaj bio i sa službenim nazivom države. U takvoj atmosferi potpuno su došli do izražaja duboki antagonizmi između političkih opcija po pitanju nacionalne pripadnosti i ideoloških stanovišta, koji su u prvi plan izbijali prilikom vođenja predizbornih kampanja, te tokom rasprava u Narodnoj skupštini Kraljevine SHS. Zbog toga u političkom životu Kraljevine SHS često nisu birana sredstva kojima bi se kompromitovala ili zastrašila druga strana, a njihov asortiman se kretao od korištenja činovničkog aparata, od strane vladajućih opcija, za uticaj na javno mnjenje, do brutalnih pokušaja fizičke egzekucije neistomišljenika. Primjer tome je bio slučaj Puniše Račića koji je pucajući iz revolvera na predstavnike HSS u Narodnoj skupštini juna 1928. godine sahranio politički pluralizam Kraljevine, dajući direktan povod Kralju Aleksandru da zavede monarhodiktaturu.
U Kraljevini SHS parlamentarni izbori održani su u četiri navrata 1920., 1923., 1925. i 1927. godine, a na njima aktivno učešće su uzele sve partije koje su egzistirale u tom periodu, izuzevši Komunističku partiju koja je nakon 1921. godine bila zabranjena. Sve održane izbore obilježila je konstanta da su nacionalne partije dobivale najveću podršku među svojim nacionalnim korpusom. Ovakav pristup, prije svega u organizovanju stranaka, te samih birača koji su na izborima konstantno davali podršku najjačim partijama svoje nacionalne pripadnosti, ukazuje da je jedinstvo Južnih Slavena u prvim godinama zajedničke države stajalo na prilično labavim temeljima.
Nacionalno-konfesionalne suprotnosti najviše su bile izražene u Bosni i Hercegovini. Inače se preko BiH prelamalo pitanje jugoslavenskog ujedinjenja, zbog čega se ona našla na udaru pretenzija srpske i hrvatske buržoazije koje su BiH smatrali „historijskim dijelom“ svojih nacionalnih teritorija. Pitanje BiH, odnosno pitanje njenog pozicioniranja, bilo je kamen spoticanja među srpskim i hrvatskim političkim partijama. Ostvariti što veći uticaj na BiH, a na koncu i propojiti je vlastitom nacionalnom teritoriju, zahtjevalo je pridobijanje Bošnjaka da se nacionalno izjasne kao Srbi ili Hrvati. Ovakva politika nije dala dovoljno uspjeha, jer nijedna od ove dvije komponente nije uspjela da ostvari svoj cilj glede nacionalnosti Bošnjaka, a bošnjačko stanovništvo je, kao odgovor ovoj politici, počelo da se zasebno politički organizuje. Za razliku od srpske i hrvatske strane koje svoje političke partije organizuju na nacionalnim osnovama, bošnjačko političko organizovanje u osnovi je imalo konfesionalne karakteristike. Tako su u Bosni i Hercegovini kroz čitav period Kraljevine SHS u političkom životu dominirale tri partije. Bošnjaci su većinom davali podršku Jugoslavenskoj muslimanskoj organizacij, Srbi Narodnoj radikalnoj stranci, a Hrvati Hrvatskoj seljačkoj stranci. Pored ove tri partije, određene uspjehe na parlamentarnim izborima u BiH ostvarili su: Savez zemljoradnika i Hrvatska težačka stranka. Savez zemljoradnika je na svim izborima ostvario solidan rezultat, koji je ovu partiju rangirao odmah iza tri najjače partije u zemlji, dok je Hrvatska težačka stranka uspjeh ostvarila jedino na izborima za Ustavotvornu skupštinu 1920. godine.
Prema tome, rezultati parlamentarnih izbora održanih u BiH od 1920. do 1927. godine glasili su ovako:
Izbori za Zakonodavnu skupštinu 1920. godine
- Jugoslavenska muslimanska organizacija: 110.895 glasova (33.5%)
- Narodna radikalna stranka: 59.443 glasova (18%)
- Savez zemljoradnika: 55.108 glasova (16.6%)
- Hrvatska težačka stranka: 38.400 glasova (11.5%)
Izbori za Narodnu skupštinu 1923. godine
- Jugoslavenska muslimanska organizacija: 122.414 glasova (32%)
- Narodna radikalna stranka: 92.623 glasova (24.4%)
- Hrvatska seljačka stranka: 68.013 glasova (17.9%)
- Savez zemljoradnika: 55.562 glasova (15.4%)
Izbori za Narodnu skupštinu 1925. godine
- Narodna radikalna stranka: 183.308 glasova (37.1%)
- Jugoslavenska muslimanska organizacija: 127.690 glasova (29.9%)
- Hrvatska seljačka stranka: 83.387 glasova (19.5%)
- Savez zemljoradnika: 26.326 glasova (6.2%)
Izbori za Narodnu skupštinu 1927. godine
- Jugoslavenska muslimanska organizacija 125.121 glasova (30.8%)
- Narodna radikalna stranka: 111.671 glasova (27.5%)
- Hrvatska seljačka stranka: 68.840 glasova (16.9%)
- Savez zemljoradnika: 56.880 glasova (13.9%)
*Navedene su samo prve četiri stranke koje su na datim izborima dobile najveću podršku birača.
Za Intelektualno.com priredio: Dino Hajdar
