Rat Indije i Kine 1962. godine donio je indijskoj strani rane koje ni do danas nisu uspjele da zarastu. Vlasti u New Delhiju potcijenile su protivnika, nisu uočile rastuću moć kineske strane. Uvriježeno je bilo mišljenje da Kina nema sposobnost i resurse da povede rat protiv Indije.
Sukob je, osim neriješene granice, imao uzrok i u podršci Indije ustanku na Tibetu. Ustanak budističkih svećenika i naroda Tibeta podržan je i od Sjedinjenih Američkih Država. Brojni ustanici izbjegli su u Indiju. I sam dalaj lama 17. marta 1959. godine napušta Tibet i traži azil u Indiji. Sporazum od 17 tačaka između Tibetanaca i centralne vlasti u Pekingu postaje samo mrtvo slovo na papiru. Vlast Mao Zedonga na Tibetanskom platou je cementirana, a Indija je okarakterisana kao jedan od potpirivača ustanka.
Na to treba dodati i još važnije pitanje neriješene granice od 4056 kilometara, podijeljene u tri sektora: zapadni, centralni i istočni. Zapadni sektor posebno je sporan jer obuhvata teritorijalne pretenzije Kine, Indije i Pakistana. Indija se poziva na granice koje je u 19. stoljeću jednostrano uspostavila britanska kolonijalna vlast u kojim je i Aksai Chin bio dio kolonije Indija. Postojao je i jedan sporazum između Kašmira, Indije i Kine kojim Kina formalno priznaje britansku vlast na spornom teritoriju, ali nikada nije zvanično ratificiran.
Kineske novine su 2. septembra 1957. godine objavile završetak izgradnje puta koji povezuje provinciju Xinjiang i Tibet, a prolazi kroz Aksai Chin. Dva indijska tima uputila su se da utvrde tačnost objavljenog teksta. Jedan od timova presrele su kineske trupe i uhapsile, dok se drugi uspio neometano vratiti. Vijest je bila poražavajuća. Put je zaista izgrađen. Jawaharlal Nehru, premijer Indije upućuje svom kineskom kolegi protestno pismo u kojem pita zašto je s Burmom prihvaćena granica iz kolonijalnog doba, a s Indijom nije. Kineski premijer Zhouen Lai odgovara da Kina nikada nije stavila potpis kojim prihvata kolonijalne granice, stoga sada može da ih prihvati ili ignoriše zavisno da li je to u kineskom interesu.
Ovo je prvi put da Kina jasno naglasi da granica nije definisana. Ranije su iz Pekinga stizale drugačije reakcije, čak se predlagalo razgraničenje koje je kineska strana opisala kao nepravedno, ali ipak prihvatljive zbog dobrosusjedskih odnosa. Indijska pomoć ustanku na Tibetu i korištenje te krize radi širenja svog teritorija navelo je Kineze da promjene stav. Zhou je ipak naveo da će McMahon linije biti uzeta u razmatranje.
Shvativši ozbiljnost situacije Nehru čitavu korespondenciju s kineskim kolegom prezentira parlamentu. U svom izlaganju priznaje da granica nije određena, ali da u praksi postoji, jer tako nalažu reljef i tradicija. Razmijenjeni su prijedlozi o povlačenju trupa s granice, ali nijedan nije prihvaćen. U aprilu 1960. godine premijer Lai stiže na pregovore u New Delhi. Nakon razgovora kineska strana ističe Ladakh kao svoj teritorij, navodeći da to nije ni bilo upitno do upada indijskih trupa u zadnje vrijeme. Sada je McMahonova linije potpuno odbačena kao moguće rješenje pograničnog spora. Pokušaji pronalaska rješenja nastavljeni su tokom 1960. godine, ali do dogovora nije došlo.
Do 1961. kineske isturene pozicije pomjeraju se južnije od onih uspostavljenih 1958. godine. U to vrijeme Mao Zedong zahlađuje odnose sa Sovjetskim Savezom, što Indija koristi. Sovjeti šalju opremu za izgradnju puteva kako bi se indijske trupe lakše snabdijevale. Podršku Indiju pružaju i Sjedinjene Američke Države. Kina je politički izolovana.
Na gomilanje kineske vojske na Tibetu Nehru reaguje 1961. godine. Centralna komanda naređuje slanje dvije divizije i jedne brigade da bi se odgovorili na prijetnju iz Pakistana i Kine. Slanje dodatne dvije divizije krajem godine je odgođeno zbog nedostatka moderne opreme. Već 15. septembra 1961. godine javljeno je da su zapažene snažne kineske pozicije. Tokom 1962. godine obje strane grade niz punktova, utvrđenih pozicija, gradi se infrastruktura i gomilaju jedinice.
Indijska vojna i politička elita donosi odluku da se Kinezi uklone s određenih pozicija. Operacija nosi kodni naziv Leghorn. Akcija kreće 4. oktobra 1962. godine pod komandom generala Kaula. Nedostatak logističke podrške odmah je uočen. Kinezi su s druge strane bili mnogo spremniji. Na obrambenim pozicijama raspoređena je jedna čitava divizija sa utvrđenim ključnim lokacijama, te izgrađenim putem kojim je stizala logistička potpora. Nakon prvih sukoba general Kaul Centralnoj komandi i Komandi Istočne armije predlaže povlačenje na bolje čuvane pozicije, što je odmah odbijeno.
Kineski odgovor stiže 20. oktobra. Pokreće se operacija jednostavno nazvana „Kontranapad u svrhu samoobrane“. Glavnina napada kreće iz Lamka Chu prema jugu, na istočnom sektoru granice. Indijska vojska gubi koheziju nakon sat vremena borbe. U toku dana Kinezi ulaze u Hathung La i Tsangdhar, te tako okončavaju Bitku za Lamka Chu. Indijski bataljon 2 RAJPUT je uništen sa 282 smrtno stradala vojnika od njih 513. Ukupno je tokom jednog jutra stradalo 493 indijskih vojnika.
Kinezi su ponovo napali ujutro 23. oktobra. Kako su zaobišli Tawang, dva bataljona indijske vojske povučena su u područje Jung-Sela. Komandant vojske prešao je 23. oktobra u Tezpur i naredio 4. pješadijskoj diviziji da krene prema Selau. Kinezi su također pokrenuli ofenzivu u sektoru Lohit i zauzeli Kibithoo do 24. oktobra. General Kaul je 7. novembra 1962. zatražio još jednu diviziju koja bi spriječila da Kinezi zaobiđu strateški važno mjesto Sela. Sela je bio izuzetno dobar obrambeni položaj, ali general Pathania sa 65. pješadijskom brigadom povlači se u Dirang. Do sredine novembra Kinezi su napali Nuranang.
Na indijskoj strani nestaje i jasna linija komunikacije. Sela i Bomdila su u kineskim rukama 18. novembra. Sada se indijska vojska koncentriše na odbranu prilaska dolini rijeke Brahmaputra. Uslijedila je i Bitka za Walong, gdje su Indijci pružili najveći otpor.
Na zapadnom dijelu granice, u Kašmiru, Narodnooslobodilačka vojska Kine namjeravala je ukloniti 43 indijske pozicije za koje je smatrala da se nalaze na kineskoj zemlji. Omjer snaga u tom sektoru bio je 3:1 u korist Kine, zbog kvalitetnih linija komunikacije. Kinezi su napali kompleks Sirijap 21. oktobra 1962.godine. Nakon teškog artiljerijskog granatiranja, Kinezi su to područje zauzeli već narednog dana. U sektoru Demchok zauzeli su sve prolaze na lancu Kailash. Naredna faza kineskog napada započinje 18. novembra. Zauzimaju Razang La i dio Gurung brda.
Kina 21. novembra proglašava jednostrano primirje, koje stupa na snagu 1. decembra. Nakon toga povlače se sa većine zauzetih pozicija, osim iz Ladakha. Indijska vojska je pretrpjela teške gubitke. Poginulo je 1383 vojnika, 1047 je ranjeno, s 1696 nestalih i 3968 zarobljeno. Na kineskoj strani 722 vojnika su smrtno stradala, a 1697 je ranjeno. Indijski upadi na teritorij koji Kina smatra svojim su prestali. Ipak, pitanje granice i dalje ostaje neriješeno.
Za Intelektualno.com piše: Faris Marukić
