Kina je 1979. godine napala Vijetnam jer je Vijetnam izvršio invaziju na Kambodžu, čije je vladare, Crvene Kmere, podržala Kina. Sukob je trajao mjesec dana i rezultirao je desecima hiljada žrtava. Kineska vojska povukla se iz Vijetnama, ali unatoč tome Kina je tvrdila da je pobjednik ovog sukoba.
Da bismo taj konflikt bolje razumjeli, moramo se vratiti dalje unazad. Kina i Sovjetski Savez nekada su bili prijatelji, pa kad je izbio rat u Vijetnamu 1955. godine, podržali su komunistički Sjever protiv kapitalističkog Juga. Kada se rat protiv kapitalizma i Sjedinjenih Američkih Država 1975. godine završio, Kinezi i Sovjeti postali su neprijatelji.
Sovjeti su bili iscrpljeni desetljećima rata, pa su htjeli mir sa Zapadom. No Mao Zedong (kineski čelnik) želio je agresivniji pristup prema „dekadentnim“ kapitalističkim nacijama, zbog čega je napao Tajvan od 1954. do 1955., pa opet 1958. godine. SAD su priskočile u pomoć Tajvanu, ali Sovjeti se nisu željeli uplitati, što je naljutilo Zedonga. Potom su 1959. godine Sovjeti ponudili moralnu podršku tibetanskim pobunjenicima nakon neuspjelog ustanka protiv Kine. Sljedeće godine Mao i sovjetski premijer Nikita Khrushchev „bljuvali su vatru“ jedan na drugog tokom Kongresa Komunističke partije Rumunije. Ipak, bili su potrebni jedno drugom, pa su zadržali formalan savez. Prodaja sovjetskog oružja Indiji bila je kap koja je prelila času u već poljuljanim sovjetsko-kineskim odnosima.
Kinezi i Sovjeti sada su bili predvodnici „malog hladnog rata“ unutar komunističkog svijeta. Vijetnam i Laos su 1975. godine stali na stranu Sovjeta, a Kinu su podržali Crveni Kmeri iz Kambodže. Mao je umro 1976. godine, ali kinesko-sovjetski hladni rat se nastavio. Na granici Vijetnama i Kambodže od 1975. godine kontinuirano traju manji Crvenih Kmera, pa su Vijetnamci odlučili da to prekinu jednom zauvijek. Sa Sovjetima 3. novembra 1978. godine potpisali su 25-godišnji ugovor o uzajamnoj odbrani, a zatim napali Kambodžu 25. decembra.
Sa Sovjetima na sjeveru i Vijetnamcima na jugu Kinezi su se osjećali ugroženo. Delegacija Kine (koja je sada pod vodstvom Deng Xiaopinga) posjetila je SAD 1. januara 1979. godine. Predsjedniku Jimmyju Carteru rečeno je da Vijetnam treba „osjetiti moć“. Sutradan je vlastima u Moskvi dostavljena informacija da je Kina spremna za rat i sa SSSR-om. Da bi to dokazali, oko 300 000 kineskih civila evakuirano je s kinesko-sovjetske granice, dok je Narodnooslobodilačka vojska Kine bila raspoređena duž linije razdvajanja.
Za opravdanje napada na Vijetnam Deng je tvrdio da su etnički Kinezi zlostavljani u Kambodži i da je okupacija ostrva Spratly nezakonita jer je to, navodno, bila kineska teritorija. Narodnooslobodilačka vojska Kine rasporedila je stotine hiljada vojnika i na kinesko-vijetnamskoj granici, a 15. februara 1979. godine je najavljena je „ograničena invazija“. Nakon dva dana, 17. februara general Xu Shiyou naredio ulazak 200.000 vojnika u Vijetnam. Njihov cilj bio je zauzeti sjevernih vijetnamskih provincija Lai Châu, Lào Cai, Hà Giang, Cao Bằng, Lạng Sơn i Quảng Ninh, ali Vijetnamci su bili spremni. Oni su evakuisali svoje sjeverne gradove i sela, pustili Kineze da napreduju, a zatim su ih napadali gerilskom taktikom.
Kinezi su računali na superiornost brojki, ali to nije bilo od pomoći. Veliki dio njihove opreme je zastario, a malo vojnika i oficira je imalo ratnog iskustva. Mnogi Vijetnamci, međutim, bili su ratni veterani sa oružjem i opremom koju su Amerikanci ostavili. Sovjeti su Vijetnamu poslali 400 tenkova i hiljade vojnih savjetnika. Osim toga naređeno je da se pošalje 15 sovjetskih brodova uz vijetnamsku obalu. Vijetnamska vojska organizovala je i lokalne milicije koje su brojale oko 100 000 ljudi. Nisu se upuštali u veći otvoreni sukob. Takav način ratovanja limitirao je potencijal kineske vojske i napredovanje je zaustavljeno.
Da bi spasio reputaciji Kine, Deng je tvrdio da je kineska vojska pročistila put do Hanoja, da su im ciljevi ispunjeni i da se mogu povući. To su učinili 6. marta nakon što su uništili preostalu lokalnu infrastrukturu. Sve zgrade, kuće, željeznička i ostala komunikacijska infrastruktura bila je uništena, što je dodatno osiromašilo Vijetnam. Deset dana kasnije u Vijetnamu nije bilo više Kineza. Protjeravši Kineze, Vijetnam je također proglasio pobjedu. Procjenjuje se da je Vijetnam izgubio oko 26.000 do 60.000 ljudi, dok je Kina izgubila do 50.000. Kinesko-vijetnamska prekogranične čarke nastavila se sve do 1989. godine kada se Vijetnam konačno povukao iz Kambodže.
Za Intelektualno.com priredio: Faris Marukić
