Desne i populističke stranke u Evropi dobijaju na snazi. To su pokazali i rezultati izbora za Evropski parament gdje je klub poslanika „Identitet i demokratija“ osvojio 73 poslanička mjesta. Veći uticaj radikalnog desničarskog populizma u Evropi spriječio je brojne vlade da razmatraju izbjegličku krizu u čisto ekonomskim i demografskim uslovima.
Teorija zamjenske migracije sugeriše da su migracijske politike država povezane s rastom populacije i starenjem. Širom razvijenog svijeta niska stopa prirodnog priraštaja dovela je do starenja stanovništva. Ovo stvara začarani krug: starija populacija zahtijeva veći broj usluga, ali smanjenje populacije znači da postoji manje radne snage za pružanje tih usluga. Tako, radi održavanja zdrave ekonomije, potreban je stalni priliv radne snage iz drugih zemalja. Zbog znatno niskog nataliteta u zemljama kao što su Austrija i Njemačka, UNPD kreira teoriju zamjenske migracije koja se zasniva na ideji da bi imigracija mogla povećati radnu snagu država sa niskim stopama nataliteta, te tako optimizirati demografske prilike.
Radikalni desničarski populizam, s druge strane, izgrađen je na dvije ideologije: populizam i nativizam. Populizam vrednuje “narod” nad nepovjerljivim političkim elitama, dok nativizam vrednuje pripadnike nacije rođene u zemlji nad strancima i manjinama koje, također, smatraju strancima. Ova ideološka kombinacija je posebno potentna u retorici povezanom sa izbjegličkom krizom jer se debata odnosi i na imigraciju „autsajdera“ i na ulogu političkih elita EU u formiranju domaćih migracionih politika.
Radikalne desničarske populističke (RDP) stranke su prvi put dobile na značaju sa povećanjem imigracionih stopa u Zapadnoj Evropi 80-ih godina 20. stoljeća i bile su značajne u većini zapadnoevropskih zemalja početkom 2000-ih. Slične stranke su se pojavile u Centralnoj i Istočnoj Evropi nakon pada Berlinskog zida. Na prijelazu stoljeća, dvije desne, populističke stranke, Slobodarska partija Austrije i Sjeverna liga u Italiji, ušle su u vladajuće koalicije, što je bilo prvi put da RDP stranke ulaze u vlast nakon Drugog svjetskog rata.
RDP stranke sebe postavljaju u dva okvira djelovanja: „etnička mobilizacija“ i „mobilizacija političkog protesta“. Analize ukazuju na dvije strukturne promjene koje su ojačale RDP pokrete. Prvo, politički rascjepi počeli su da se prilagođavaju kulturnim, a ne ekonomskim pitanjima. Ovo je ojačalo etničku mobilizaciju jer su etničke grupe češće udružene na kulturnim, nego na ekonomskim pitanjima, što ukazuje da socioekonomski odnosi padaju u drugi plan. Drugo, politički sistemi su uzdrmani rastućim nezadovoljstvom usmjerenim ka ukorijenjenim političkim institucijama i dominantnim strankama. Takvo nezadovoljstvo je kreiralo plodno tlo za mobilizaciju političkog protesta. Građani glasaju za manje etablirane stranke i na desnoj i na lijevoj strani političkog spektra, koje mogu kršiti političke norme, izraziti svoje neodobravanje elite i statusa quo.
Nauka pripisuje obje ove promjene ekonomskoj tranziciji u postindustrijalizam. Ova tranzicija postavila je temelje za važne ekonomske rascjepe jer se mijenjaju tradicionalne klasne strukture. Ključna posljedica je rastuće nezadovoljstvo, kako se snaga određenih ekonomskih grupa smanjuje. Brojni naučnici objedinjuju ovaj trend sa teorijom postmaterijalizma.
Nedavni porast podrške RDP strankama u Evropi nije samo rezultat dugoročnih socioekonomskih promjena. Finansijska kriza iz 2008. godine i spor oporavak povećali su dugoročne trendove. Uočeno je da podrška desničarskim strankama raste nakon recesije. Dok je strukturalna tranzicija ka postindustrijskom ekonomskom sistemu postavila temelje za procvat RDP stranaka, finansijska kriza 2008. godine djelovala je kao katalizator.
Ova teorija opisuje porast RDP-a širom Evrope, ali se proces rasta popularnosti populističkih stranaka znatno razlikovao u Njemačkoj i Austriji. Austrijska RDP stranka, Slobodarska partija Austrije, bila je jedna od najutjecajnijih partija takvog tipa u Evropi već desetljećima, dok su stranke RDP u Njemačkoj, historijski gledano, bile među najmanje uspješnim. Međutim, uspjeh Alternative za Njemačku (AfD) u 2017. godini ukazuje na pomak u ovom trendu. Dok AfD nije bio dovoljno uticajan da oblikuje početni odgovor Njemačke na izbjegličku krizu, Njemačka je uvela restrikcije na do tada liberalnu imigracionu politiku jer je AfD dobila veću javnu podršku.
Za Intelektualno.com piše: Faris Marukić
