Nakon završetka Prvog svjetskog rata dolazi do formiranja novog poretka u Europi, nazvan Versajski sistem po dvorcu Versaju gdje je održana mirovna konferencija po završetku sukoba. U cilju očuvanja mira i novouspostavljenog poretka u Europi, već na mirovnoj konferenciji pojavljuje se mišljenje o nužnosti obrazovanja regionalnih odbrambenih saveza, a jedan takav savez trebao je biti formiran između Poljske, Čehoslovačke, Rumunije, Kraljevine SHS i Grčke. Ubrzo se pokazalo da ovaj savez država, koji bi se protezao od Baltičkog do Egejskog mora, nije moguće uspostaviti zbog mnogih teritorijalnih nesuglasica između pojedinih navedenih država. Zbog toga se počelo razmišljati o užoj varijanti saveza između Čehoslovačke, Kraljevine SHS i Ruminije, čiji su predstavnici na mirovnoj konferenciji spominjali ovakav savez kao moguć, svjesni prilika i zajedničkih prijetnji uperenih ka interesima, ali i teritoriji ovih država. Savez između ovih država je i formiran 1921. godine pod imenom Mala Antanta.
Ideja za obrazovanje saveza između Čehoslovačke, Kraljevine SHS i Ruminije potekla je od Čehoslovačke diplomatije. Zvanični Prag je već koncem 1919. godine predlagao Beogradu odbrambeni savez između ove dvije zemlje u cilju zaštite od Mađarske. U tom istom periodu Mađari su pokušali da se približe Kraljevini SHS, nudeći određene ustupke svom južnom susjedu, pripremajući se za rat sa Čehoslovačkom i „prijateljstvo“ sa Kraljevinom SHS. No čehoslovački predstavnik u Parizu, Osusky, u decembru iste godine ulazi u razgovor sa Antom Trumbićem o mogućem savezu dvaju država, a sam Trumbić je izjavio da je on osobno, kao i delegacija Kraljevine SHS u Parizu, da se otpočne zajednička vojna akcija u slučaju Mađarskog napada na Čehoslovačku. Ovi razgovori u Parizu, između predstavnika ove dvije države, bili su korjeni kasnijih dogovora koji su rezultirati stvaranjem odbrambenog saveza. Kasnije je čehoslovački premijer Beneš stupio u kontakt sa rumunskim kolegom Voevoduom upozorivši ga da su interesi Čehoslovačke i Ruminije identični u pogledu na Mađarsku, te da te dvije države treba da krenu u zajedničku akciju suočene sa mađarskim prijetnjama. Beneš je svom kolegi povjerio i to da je Čehoslovačka u kontaktima sa Kraljevinom SHS i da te tri države veoma lahko mogu da sklope sporazum koji bi ih štitio od mađarske opasnosti.
Pored Mađarske, Kraljevini SHS i Ruminiji pijetila je opasnost i od bugarskog revizionizma. Naime, Bugarska nije priznavala odredbe ugovora iz Nejija potpisanog 5. decembra 1919. godine, po kojem je Bugarska, kao poražena država u ratu, morala ustupiti Kraljevini SHS teritoriju površine 2.563 km2. Također, Rumuniji je prijetila direktna opasnost i od Sovjetske Rusije koja je smatrala da je Ruminija nasilno anektirala Besarabiju.
Sve navedene činjenice, kao i pokušaji Mađarske da se približi Francuskoj iz 1920. godine, natjerale su predstavnike Kraljevine SHS, Čehoslovačke i Ruminije na konkretne akcije. Tako je 14. augusta 1920. godine u Beograd doputovao čehoslovački premijer Beneš i zajedno sa zamjenikom ministra vanjskih poslova Kraljevine SHS, Momčilom Ninčićem, poptisao Ugovor o odbrambenom savezu imzeđu Kraljevine SHS i Republike Čehoslovačke. U Ugovoru stoji da su ugovorene strane čvrsto odlučile da čuvaju mir stečen tolikim žrtvama, te se obavezuju da će u slučaju mađarskog napada na jednu od ove dvije države, druga priteći u pomoć. Nakon zaključivanja ugovora u Beogradu, Beneš odlazi u Bukurešt gdje obavještava ministra Inoescua da je zaključen odbrambeni ugovor sa Kraljeviom SHS radi poštivanja odredaba Trianonskog ugovora. Inoescu je 19. augusta pristao na sporazum sa ove dvije države, ali nije došlo da zvaničnog ugovora. Do potpisivanja ugovora dolazi tek naredne godine, tačnije 23. aprila 1921. godine između Ruminije i Čehoslovačke u Bukureštu i 7. juna 1921. u Beogradu između Ruminije i Kraljevine SHS. Ugovori su poptisani na dvije godine, s tim da je nakon njegovog isteka svaka država imala pravo da isti ne produži. Tako je nastala Mala Antanta, koja je u dvadesetim godinama XX stoljeća bila neizostavan dio Versajskog sistema, kao garant čuvanja statusa quo u ovom dijelu Europe.
U prvim godinama saveza članice Male Antante su vodile zajedničku vanjsku politiku protiv mađarske hegemonističke politike i pokušaja restauracije Habzburgovaca na austrijskom i mađarskom prijestolju. U duhu prijateljstva sa Francuskom, Mala Antanta se energično suprostavljala bilo kakvoj mađarskoj prijetnji jednoj od njenih članica, ne isključujući ni mogućnost upotrebe vojne sile za njihovu odbranu.
Čehoslovačka i Kraljevina SHS su 1922. godine produžile i dopunile dotadašnji beogradski sporazum iz augusta 1920. godine proširivši političke i privredne veze između ove dvije države. Međutim, prilikom obnavljanja ugovora između Čehoslovačke i Ruminije 1923. godine, nije došlo do proširivanja sporazuma, već je ugovor samo bio produžen. Također, na drugoj konferenciji Male Antante, u Beogradu iste godine, odlučeno je da se predstavnici ove tri države sastaju svake godine barem jedanput, u cilju donošenja odluka po pitanju zajedničkog istupanja u međunarodnu politiku.
Mala Antanta je kao savez funkcionisala dok su se interesi njenih članica poklapali, a u prvom to su bili interesi glede mađarskog iredentizma. Do prvih velikih nesuglasica u Maloj Antanti dolazi 1932. godine kada se Kraljevina Jugoslavija pokušala približiti Italiji. Kraljevina Jugoslavija u tridesetim godinama ulazi u Njemačku ekonomsku interesnu sferu, što je u mnogome uticalo na njenu vanjsku politiku, a što je, na kraju krajeva, dovelo do jugoslavenskog odmicanja od Male Antante.
Za Intelektualno.com priredio: Dino Hajdar
