Romi su narod koji je kroz svoju historiju veoma puno patio. Posebno se to odnosi na krvavi Drugi svjetski rat.
U danima kada se u Evropi obilježava godišnjica genocida nad Romima u kojem je stradalo blizu 500.000 pripadnika ovog naroda, potrebno je istaći jednu veoma bitnu činjenicu, a to je da za razliku od mnogih evropskih zemalja, u Bosni i Hercegovini nije počinjen genocid nad Romima.
Rezolucijama protiv genocida
Drugi svjetski rat i sve njegove strahote posebno su zahvatile one najugroženije, a to su nažalost, kao i danas, bili Romi. Protjerivanja, ubijanja i iseljavanja Roma bila su sve učestalija širom Evrope.
Shvativši ovu situaciju kao veoma pogubnu po cijelo društvo, bošnjački intelektualci nisu želji sjediti skrštenih ruku, već su izrazili svoje protivljenje ovoj monstruoznoj pojavi.
Naime, nakon što je situacija po Rome postajala veoma komplicirana i unutar Bosne i Hercegovine, grupa sarajevskih uglednika izdala je 1941. godine poznatu rezoluciju El-Hidaje u kojoj potpisnici ističu protivljenje metodama koje je provodio vladajući fašistički režim tadašnje Nezavisne Države Hrvatske.
Ipak, na ovu rezoluciju fašisti su se većinom oglušili, pa je tako u proljeće 1942. godine u Travniku zabilježen slučaj da je nekolicina Roma upućena u koncentracione logore.
Izrevoltirani ovim istupom, bošnjački intelektualci su se odlučili na novi poduhvat, a ovaj put krajem maja 1942. godine odlučno i hrabro istupili su ugledni zenički Bošnjaci.
Njih 27 istupilo je zahtjevima da se prestane sa ovakvim nečovječnim postupcima prema Romima, a kako bi ovaj problem predstavili kao opšti, pozivali su se na vjerski identitet Roma, koji je većinom bio islamski. Istupom pod nazivom Zenička rezolucija bošnjački uglednici poručili su tadašnjem režimu drugi put da neće mirno posmatrati eventualne zločine prema Romima.
Davanjem vjerskog alibija romskoj manjini Bošnjaci su spasili Rome od sudbine kakva ih je zadesila širom Evrope. Nažalost, o ovom ljudskom i moralnom činu veoma se malo govori, a svakako je primjer tolerancije koji treba spominjati, posebno mlađim generacijama.
Antifašistička poruka
Dosta je onih koji namjerno ili nenamjerno izostavljaju antifašističko djelovanje bošnjačkih uglednika, koje je bilo veoma izraženo tokom Drugog svjetskog rata. Naime, osim javnih istupa kao što su bile navedene rezolucije, veliki je broj primjera odličnih komšijskih odnosa u ovim tmurnim vremenima.
Romi nisu naišli na razumijevanje i pomoć koju su imali u Bosni i Hercegovini. Bošnjaci, za razliku od mnogih evropskih naroda koji koriste svaku priliku da istaknu svoju antifašističku historiju, bez obzira da li je “uprljana” eventualnim mrljama prošlosti, bez stida mogu obilježiti dane romske tragedije.
Nažalost, tužno je što većina stanovnika Bosne i Hercegovine ne zna puno o ovim veoma bitnim historijskim činjenicama, iskazanim u najtežim ratnim vremenima.
Pozitivan primjer je početak obilježavanja sjećanja na genocid nad romskim narodom u Evropi, što svakako treba da postane tradicija na čitavoj teritoriji Bosne i Hercegovine.
Poruke antifašizma koje su danas poslane iz Sarajeva, govore da Romi, iako na margini društva, ipak nisu zaboravljeni. Međutim, činjenica da većina Roma možda i ne zna da je danas dan sjećanja na počinjeni genocid nad evropskim Romima, bolna je spoznaja koja nam puno toga može reći.
Piše: Admir Lisica
Izvor: Al Jazeera
