Godišnjica rođenja Skendera Kulenovića: Obnašao je visoke funkcije iz oblasti kulture i politike

Miljenko Jergović navodi da kada je Skender Kulenović iznenada umro, njegov najbolji prijatelj, veliki pisac svih naših djetinjstva, Branko Ćopić, očiju punih suza, za televiziju stigao je reći samo: “Ej, Skendere, Skendere, u kolu kokane…” Ima li nekoga da ne zna što bi to bio u kolu kokan? Da smo mi društvo doraslo Skenderu o njemu bi znali sve, možda toliko da bi ovaj tekst bio zbir opće znanog. Pa ko je bio taj Skender?

Skender Kulenović rođen je u Bosanskom Petrovcu 1910. godine. U svom rodnom gradu završio je osnovnu školu, ali agrarne reforme Kraljevne i siromaštvo brojnih zemljoposjedničkih porodica natjera ga na pokret. Ta sila prilika dovede ga u Travnik, rodni grad njegove majke, gdje izuči Jezuitsku gimnaziju. U svom tekstu „Pogled na muslimansku omladinu“ iz 1937. godine, Skender ne vidi ništa loše u tome što se mnogo toga u društvenim i ekonomskim odnosima „okrenulo na glavu“.

Po okončanju školovanja u rodnoj zemlji upisuje, 1930. godine, Pravni fakultet u Zagrebu. Skender je 1932. godine član SKOJ-a, a od 1935. godine i Komunističke parije Jugoslavije. Od 1941. godine član je Prvog partizanskog odreda Bosanske krajine. Bio je član i AVNOJ-a i ZAVNOBIH-a.

Pisanjem poezije Skender se počinje baviti u vihoru Drugog svjetskog rata. Tada nastaje poznata Stojanka majka Knežopoljka u kojoj opisuje stradanje Srba svog kraja od strane ustaškog režima NDH-a. Zanimljivo je to da je prijedorska Ulica Skendera Kulenovića tokom agresije na Bosnu i Hercegovinu preimenovana u Ulicu Stojanke majke Knežopoljke. Tako je u nazivu ulice djelo zamijenilo autora.

Poslije Drugog svjetskog rata Skender obnaša više značajnih funkcija. U periodu od 1945. do 1947. direktor je Drame Narodnog pozorišta u Sarajevu, a potom od je 1950. do 1953. godine sekretar Narodne skupštine FNRJ. Uređuje i brojne časopise: „Novo doba“, „Pregled“, „Nova misao“, te „Književne novine“. Njegova komedija Djelidba nije se svidjela vladajućem establišmentu, te je nakon premijerne izvedbe 1947. godine zabranjena. Radnja komedije govorila je o poteškoćama stanovništva malog mjesta da se prilagodi promjenama koje su uslijedile nakon Drugog svjetskog rata. Djelidba je pod zabranom ostala sve do 1963. godine.

Nakon što je u Sarajevu obnašao visoke funkcije u oblasti kulture, ali i politike, „Nova misao“ biva zabranjena, a on za kaznu počinje uređivati list „Borba“. Skender 1955. godine prelazi u Mostar, gdje radi kao dramaturg Narodnog Pozorišta. Uređivao je jedan period i „Prosvetu“ iz Beograda.

Skender Kulenović dobitnik je brojnih nagrada: Dvadesetsedmojulska nagrada SRBIH, i Nagrada AVNOJ-a. Bio je član ANUBIH, JAZU i SANU. Najznačajnije Skenderovo djelo, roman „Ponornica“, svjetlost dana ugledalo je 1977. godine. O romanu „Ponornica“ profesor Halid Bulić navodi: „Od prvog objavljivanja do danas Ponornica je postala veoma cijenjeno i utjecajno književno djelo, naročito u Bosni i Hercegovini. Doživjela je mnogo izdanja u okviru različitih edicija, postala dio literarnog kanona, ustabilila se u školskim i univerzitetskim programima.“

Koliko je za bošnjačku književnost važno djelo Ponornica govori da su o njemu pored profesora Bulića pisali i Fahrudin Rizvanbegović, Dejan Đuričković, Muhidin Džanko, Enver Kazaz, Sanjin Kodrić, Dijana Hadžizukić, Jasmina Ahmetagić, Šeherzada Džafić, Amer Tikveša, Dženita Karić, Dženan Kos, te Asim Peco.

Osim već spomenutih djela Skender Kulenovi autor je: komedije ( Večera, A šta sad?), 1947.; Ševa, poema, 1952.; Soneti, 1968.; Divanhana, pripovijetke, 1972.; Gromovo đule, priče za djecu. Skender Kulenović umire 1978. godine u Beogradu.

Za Intelektualno.com priredio: Faris Marukić