Piše: Faruk Dević
Najstarije uspomene na odlaske u džamiju vezuju se za suze ponosa u majčinim očima, pletene čarape koje su nanini dugi prsti pleli, i čvrst stisak babine ruke. Uz desni zid mahalske džamije red stolica na kojima mirno i ponosito sjede starosjedioci džemata, djedovi sa nekim, meni tad čudnim, tamnim, potanjim kapicama na glavi. Bolnih ruku i još bolnijih nogu, umornih od cjeloživotnog mukotrpnog rada, podižu se sa sedžde na stajanje, ali dostojanstveno, bez ijednog jedinog uzdaha kojim bi pokazali slabost.
Odrastajući, volio sam sjediti u tome desnom dijelu džamije, osluškivajući priče dubokih glasova koji pripovijedaju one priče koje su se u kućama često izbjegavale, o patnji tog mirnog tihog Bošnjaka, odvođenjima porodice, zarobljavanjima, borbama. Tokom pripovijedanja ponekad bi te istrošene ruke namjestile kapicu na glavi iako je čvrsto stajala.Kasnije ću shvatiti da je to pokret kojim bi se možda i sakrili oni ožiljci koji se ne vide, ali se osjete. Vremenom sam naučio da se te kapice zovu francuzice u narodu, u modi se zovu beretke. Francuzica mi je uvijek ljepše zvučala.
Dokopavši se članaka i knjiga sa pokojom slikom velikana i prvaka bosanske historije, francuzice su mi uvijek privlačile pažnju. Njihovo dostojanstveno nakrivljeno držanje na glavi sa visoko uzdignutom bradom, ponosit i stamen pogled, čelo izbrazdano borama, čvrst stav, ulijevali su poštovanje i divljenje. Bošnjački prvaci sa francuzicama, i jedna koja me posebno dojmila, francuzica koju krasi grb sa ljiljanima izvezenim na njoj, francuzica našeg predsjednika, Alija Izetbegović rahmetli. Ništa manje od njegove, mladalački su me impresionirale ličnosti koje su za bošnjački narod podnosile najveće žrtve robijanja u fingiranim procesima, zatvaranje po kazamatima u centru Sarajeva, isljeđivanje i torture, zatiranje lika i djela po nepoznatim lokacijama.
Jedni kažu da je francuzica došla u upotrebu nakon zabrane nošenja fesa, drugi kažu da je to preuzimanje evropskih modnih detalja, za mene je to previše skromno i šturo objašnjenje.
Za mene je ona simbol poštovanja u sistemu vrijednosti koji štuju bosanski muslimani, karakterističan njima kroz francuzicu. Kapica simbolična, mehkog oboda s kojom se može pasti na sedždu, bez bojazni da će spasti. Poštovanje kroz pokrivanje, a ne otkrivanje.
Danas, osmijehom mi se ozari lice kada ugledam časnog Bošnjaka, sa francuzicom na glavi i sakoom preko ramena kako tiho šapuće riječi dove držeći drhtave, ali stamene i čvrste ruke otvorene, moleći Božiju milost za porodicu, društvo, državu.
U mojoj mahalskoj džamiji, desni zid od ulaza u džamiju je danas skoro prazan. Tek poneki čuvar tradicije bosanskih muslimana, usamljen. Francuzica je sve manje, a naši djedovi, gordi Bošnjaci nas čekaju da se saberemo na Danu kada ćemo svi biti proživljeni. Što ih je manje, više ih moramo cijeniti. Ostat će nam simbol dostojanstva, pameti i intelekta, časti i poštenja bosanskog muslimana, Bošnjaka.
Autor je Predsjednik Studentskog parlamenta Univerziteta u Sarajevu
