Piše: Admir Lisica
Dugo očekivani epilog Samita Evropske unije u Briselu za zapadni Balkan nije ponudio ništa novo, a očekivalo se puno toga. Posebno u kontekstu Bosne i Hercegovine koja je očekivala kandidatski status i Kosova, čije se želje o viznoj liberalizaciji za njene građane nisu ostvarile. Uzmemo li u obzir optimističnu atmosferu koja je vladala u javnosti neposredno prije Samita, onda je razočarenje za zemlje zapadnog Balkana sigurno još veće.
Glavna tema Samita bilo je razmatranje dodjele kandidatskog statusa za Ukrajinu i Moldaviju, što se u konačnici i dogodilo. Annalena Baerbock, ministrica vanjskih poslova Njemačke i Karl Nehammer, kancelar Austrije, nesporedno prije održavanja Samita sugerirali su čelnicima Evropske unije da ne razdvajaju Bosnu i Hercegovinu od Ukrajine i Moldavije, te da i ovoj zemlji bez dodatnih zahtijeva dodijele kandidatski status. Istog mišljenja bilo je još nekoliko istaknutih evropskih zvaničnika i vlada, a najupečatljivija jeste podrška od novoformirane vlade Slovenije, iz koje je prije svega nekoliko mjeseci u javnost plasiran „Non Paper“ dokument u kojem se predviđa raspad Bosne i Hercegovine.
Očigledno je da u odnosu na Janšinu vladu, vlada Goloba mijenja politički kurs prema Bosni i Hercegovini, ali za dobijanje kandidatskog statusa nije dovoljno. Podršku evropskom putu Bosne i Hercegovine otvoreno je dao i predsjednik Hrvatske, Zoran Milanović, čiji su stavovi prema Bosni i Hercegovini, ali i Bošnjacima u proteklih godinu dana bili izuzetno skandalozni i opterećavajući za odnose dvije susjedne države. Ipak, u konačnici, Bosna i Hercegovina je ostala bez podrške od strane Evropske unije, uz objašnjenje da ova zemlja nije ispunila 14 bitnih uslova, a također joj se spočitava i visok nivo korupcije. Naravno, to jeste činjenično stanje, ali činjenica također jeste i da u Ukrajini, koja je tekođer prije ruske agresije imala velikih problema sa korupcijom trenutno traje rat.
Također, na teritoriji Moldavije već tridesetak godina egzistira ruska paradržava Preidnjestrovska Moldavska Republika Transnistrija. Ova paradržava znatno je autonomnija i opasnija po državnost Moldavije, nego je to slučaj sa bosanskohercegovačkim entitetom Republika srpska. Evropski zvaničnici su pri zanemarivanju Bosne i Hercegovine osim ove činjenice zaboravili i da imenuju glavne kočničare na evropskom put, a to su destruktivne snage predvođene od strane lidera HDZ-a Dragana Čovića i lidera bosanskih Srba i SNSD-a Milorada Dodika. Ukoliko analiziramo navedene činjenice jasno je da Ukrajina i Moldavija nisu daleko odmakle od Bosne i Hercegovine, kao ni Gruzija, koja je također prema mišljenju evropskih zvaničnika bliža Evropskoj uniji. Zaključci Evropske unije u kojima izostaje podrška Bosni Hercegovini s pravom su okarakterizirani kao akt s puno predrasuda i bez vizije. Ovakvu ocjenu među prvima prezentiralo je Ministarstvo vanjskih poslova Turske, koja se ne slaže sa ocjenama Evropske unije.
Ovakav odnos Evropske unije prema Bosni i Hercegovini, ali i ostatku zapadnog Balkana, najviše odgovara Rusiji, kojoj se ostavlja prostor za buduće djelovanje na ovom prostoru. Stoga nije pretjeranja ocjena da Samitom u Briselu može biti najviše zadovoljna Rusija. Zanimljivo jeste da i u kontekstu ostalih zemalja zapadnog Balkana vidimo da nema odlučnosti o njihovom primanju pod evropski krov. Primjer tome jeste slučaj Sjeverne Makedonije, države čije su vlasti u prethodnom periodu morale napraviti niz kompromisa u zamjenu za svoju evropsku budućnost, koja se također još uvijek ne nazire. Krupnim ustupkom kao što je promjena imena Sjeverna Makedonija nije u konačnici „kupila“ naklonost evropskih zemalja.
Primjer Sjeverne Makedonije govori o tome da koliko god kompromisi bili krupni oni ne garantuju evropsku budućnost.
Makedonski slučaj dovodi nas do pitanja koje se samo nameće, a to je šta u konačnici treba učiniti Bosna i Hercegovina da bi bila prihvatljiva evropskoj porodici? Opasnost jeste da zemlje zapadnog Balkana, umorni od evropskih praznih obećanja i garancija izgube želju za članstvom. Određeni analitičari smatraju da je jedan od razloga zbog čega zapadni Balkan ne dobija podršku za pristup Evropskoj uniji broj muslimana, posebno u Bosni i Hercegovini, Albaniji i Kosovu kao većinski muslimanskim zemljama. Vratimo li se u historiju, primjer Turske nam može biti pokazatelj da ni bliska savezništva i odricanja u konačnici nisu nikakav garant prihvatanja.
Turska, kao jedna od prvih članica NATO saveza, koja je izuzetno zaslužna za jačanje i opstanak ovog vojnog pakta, također je godinama u redu za čekanje, a uslijed takvog odnosa bila je primorana da se isključivo osloni na sebe i takav prinip joj je donio značajan uspjeh, Posebno u posljednjih dvadesetak godina. Naravno, zemlje zapadnog Balkana nemaju kapacitete slične Turskoj i dosta su ovisne o Zapadu, te se nagli zaokret u odnosu prema Evropskoj uniji ne treba očekivati. Međutim, kontinuirano ignorantski odnos Evropske unije prema ovom dijelu Evrope može biti plodno tlo za širenje utjecaja već spomenute Rusije, ali i Kini.
Ukoliko ovu potencijalnu opasnost u svom srcu Evropa želi da spriječi, biće primorana na aktivnije i konkretnije djelovanje, U prvom redu se to odnosi na Njemačku i Francusku, kao vodeće ekonomije Eurozone, ali i na druge članice. U konačnici, pred Evropskom unijom je svojevrstan test, koji će pokazati da li je potrebno da se na neku državu izvrši agresija da bi Brisel na nju ozbiljnije računao u budućnosti.
(Autor je magistar historije, istraživač u oblasti regionalnih političkih odnosa, međunarodnih politika i dijaspornih zajednica)
