Bitka kod Crécyja predstavlja jednu od značajnijih bitaka Stogodišnjeg rata. Odigrala se na grebenu između dva naselja: Wadicourt i Crecy, a po ovom drugom je kasnije i dobila ime. Glavni sudionici bitke bili su engleska i velška vojska sa jedne strane, predvođene kraljem Edvardom III (1312-1377.) i njegovim sinom Edvardom od Woodstocka (1330-1376.) poznatijim kao „The Black Prince” (Crni princ), protiv francuske vojske pod Filipom VI (1293-1350.). Na stani Francuske su sudjelovale i brojne trupe iz drugih zemalja (Česi, Flandrijci, Đenovljani, Luksemburžani).
Engleske snage su se 12. jula 1346. godine iskrcale u maloj luci La Hougue na poluostrvu Normandija. Radilo se o do tada najvećoj amfibijskoj operaciji. Nakon što su osigurali okolinu luke Englezi 18. jula kreću u planiranu akciju. Namjera engleskog kralja bila je da osigura svoje pravo na prijestol u Francuskoj osvajanjem. Glavni izvor za rutu kretanja vojske koje traje u periodu od 12. jula do 4. septembra jeste finansijski izvještaj Williama Retforda o stanju u kraljevskoj kuhinji pisan u obliku dnevnika.
Engleska je u ovom trenutku bila mnogo jača i svoju vojnu aktivnost je isključivo zasnivala na vlastitim trupama i prihodima svojih zemljoposjednika. O brojnosti invazionih trupa postoje različita tumačenja zavisno od izvora, ali i novijih istraživanja. Izvori navode cifru koja varira između sedam i deset hiljada. Novija istraživanja procjenjuju broj od preko petnaest hiljada. U svom sastavu su imali i jednostavnu artiljeriju.
Filip VI je želio zaustaviti napredovanje Edvarda negdje na području između Sene i Some, ali u tome nije uspio. Engleska vojska je zastala da odmori u šumi kod Crecyja što je Filip vidio kao sjajnu priliku da ih sustigne. Izvor Froissart navodi da je poslao izvidnicu sastavljenu od četvorice vitezova da utvrde stanje u Edvardovom taboru. Englezi su znali da je došlo vrijeme odlučujućeg sukoba. Područje koje je Edvard izabrao za bitku bilo je višestruko povoljno: s jedne strane trupe su bile raspoređene uz greben između naselja Crecy i Wadicourt i to je onemogućavalo Francuze da konjicom dođu neprijatelju iza leđa,a sa druge strane taj položaj je imao i određeno moralno značenje jer se borba odvijala na području koje engleski kralj smatra svojim ličnim posjedom, pa je borbu predstavio kao odbrambenu sa namjerom da sačuva ono što je, po njemu, ugroženo od Francuza. Vojska je raspoređena na front dužine nešto manje od dva kilometra sa pogledom na polja prema istoku. Kralj je naredio i da se sva kola za vuču organizuju u neki oblik primitivne fortifikacije sa samo jednim ulazom, a svi konji i druge životinje su ostavljene unutar nje.
Vojska je raspoređena u više divizija. Kraljev sin, princ Edvard komandovao je prethodnicom koja je bila raspoređena najbliže samom mjestu Crecy. Bohemijska divizija sa nešto više od hiljadu vitezova i tri hiljade strijelaca nalazila se sjeveroistočno od princa i bila u blizini mjesta Wadicourt. Mada izvori govore različito, smatra se da je njom rukovodio biskup Durhama. Položaj kralja Edvarda u borbi i danas izaziva dileme. Po jednima je zauzeo položaj u sredini između dvije navedene divizije, a prema drugima nalazio se u pozadini sjeveroistočno od položaja svoga sina.
Njegova divizija se sastojala od oko hiljadu vitezova, dvije i pol hiljade strijelaca i oko hiljadu velških kopljanika. Njemu podređeni su bili grofovi Northamptona i Warwika. Jean le Bel navodi da je grof Stafforda bio jedan od komandujućih, a ne grof Northamptona. Podređeni su mu bili grofovi Arundela, Suffolka i Huntingdona. U nekim se izvorima kao sto je Hronika St. Omer biskup Durham uopće ne spominje.
Sa njim se nalazio grof Oxforda, odgovoran za sedam stotina vitezova i oko dvije hiljade strijelaca. Neki naučnici smatraju da je raspored bio takav da se svaka divizija nalazila jedna iza druge, s tim da je divizija koju je predvodio princ Edvard bila naprijed. Ovakvo shvatanje obrazlažu time da bi ova formacija dodatno zavarala Francuze u smislu brojnosti engleskih trupa i navela ih na brz i nepromišljen napad.
Strijelci koji su koristili tip luka poznat kao “longbow”. Broj strijelaca je bio nešto veći od onog među Francuzima. Zavisno od teorije koju bi određeni naučnik prihvatio o rasporedu divizija (jedna do druge ili jedna iza druge) zavisi i broj grupa na koje su strijelci podijeljeni. To znači da su strijelci mogli biti u dvije ili tri veće grupe, a kako izvori navode oni su bili organizovani u formaciju u obliku štita ( smatra se da se to odnosi na trokutasti oblik).
Kada je je vojska Filipa VI 26. 8. 1346. godine stigla na bojno polje on je poslao svoje streličare (njih oko šest hiljada). Strijelci u francuskoj vojsci su većinom bili Đenovljani mada ih je bilo i iz drugih krajeva Italije. Oružje koje su oni koristili bio je samostrel koji je imao kraći domet nego strijele engleske strane.
Ukupan broj francuskih vojnika nije isti zavisno od izvora, ali i naučnika koji se bavi proučavanjem ovih događaja, tako da broj varira od trideset hiljada prema modernim procjenama, do osamdeset hiljada prema Froissartu.Francuski velikaši su bili nestrpljivi pa su iako je plan bio da se sačeka sa borbom, poslali Đenovljane u napad. Naredba za napad je oglašena u 16 sati, a italijanski strijelci koji su upravo stigli sa dugog marša su doživjeli težak udarac od enlgleskih dok su napredovali uzbrdo prema neprijateljskim položajima. Prema Villaniju, koji predstavlja najraniji izvor za bitku, važnu ulogu odigrala je i artiljerija, ali više na način da je izazvala paniku u protivničkim redovima. Ostatak Italijana koji su se povlačili ubili su Francuzi vjerovatno prema naredbi kralja.
Petnaest puta su trupe Filipa VI napadale i isto toliko puta sa više ili manje muke odbacivani. Princ od Velsa uspio je čak i da napreduje u toku bitke, ali su njegove i trupe njegovog oca uglavnom zadržavale položaje zauzete na početku okršaja. Jedan od napada predvodio je namjesnik Alencona, a sa njim je bio kralj Bohemije (Češke), slijepi John I u potrazi za svojim sinom Charlesom. On i njegova pratnja smrtno su stradali u napadu na položaje princa Edvarda. Osim njega u istoj diviziji nalazio se i kralj Majorke.
U francuskim redovima zavladala je potpuna konfuzija, morali su da napadaju pod kišom strijela sa protivničke strane na jako strmom terenu na kome su Englezi napravili niz prepreka kako bi spriječili lagano napredovanje. Drugi problem koji se pojavio jeste i veliki broj leševa na bojnom polju što je dodatno onemogućavalo kretanje čime je posao engleskim strijelcima postao još lakši. Ipak jedan od napada ugrozio je položaje princa Edvarda pa su ljudi u neposrednoj blizini kralja zatražili da se princu pošalje pojačanje. Kralj je to izričito odbio i naredio da se od njega takvo što više ne traži, a da je za mladog princa (tada šesnaestogodišnjeg) došlo vrijeme da zaradi ugled.
Francuski kralj koji je direktno predvodio pozadinski dio trupa bio je ranjen u borbi. Kako je borba polako prilazila ponoći shvatio je da je bitka za njega izgubljena i odlučio je da se povuče prema utvrdi La Boyes. Ostatak francuskih trupa se razbježao, dok je engleska vojska ostala na istom položajima i sljedeću noći. Narednog jutra velški i irski kopljanici su obišli bojno polje pljačkajući i ubijajući ranjene. Procjenjuje se da je broj stradalih na engleskoj strani negdje između stotinu i tri stotine ljudi, dok je na francuskoj strani broj žrtava mnogo veći i procjenjuje se na trinaest ili četrnaest hiljada.
Crecy stoji kao historijskih važan događaj engleske vojne historije. To je bio težak udarac francuskoj višoj klasi koja je poražena od vojske sačinjene od seljaka. Dobro izabrana strategija engleskog kralja sa još boljim izborom mjesta borbe, uz ključnu ulogu dobro istreniranih strijelaca donijela je mnogo malobrojnijoj vojsci Edvarda III odlučujuću pobjedu u jednoj od značajnijih bitaka Stogodišnjeg rata.
Za Intelektualno.com piše: Faris Marukić
