Prije dvadesetsedam godina, Predsjedništvo RBiH je donijelo Ukaz o objedinjavanju Teritorijalne odbrane, Patriotske lige i ostalih patriotskih vojnih jedinica u jedinstvenu oružanu formaciju koja će uskoro ponijeti slavno i časno ime – Armija RBiH {Armija}. Armija je formirana u vremenu najtežih historijskih iskušenja s kojima se država BiH suočila u svom hiljadugodišnjem trajanju, u vremenu kad su državu BiH brutalno napale agresorske snage sa Istoka a zatim i sa Zapada, sa namjerom da na njenoj teritoriji ostvare hegemonističke, velikodržavne ciljeve. Nastanak, jačanje i odbrambeno-oslobodilački ratni put Armije je priča o sprezi vitalnosti i mudrosti koje su odbranile bosanskohercegovačku zemlju, slobodu, čast i obraz poštenih građana i naroda. Armija je odbranila ono što mnogi nazivaju Idejom Bosne i bosanski duh, nadu da ljudi različitih religija, kultura i identiteta mogu živjeti skupa. To je ideja koja se nalazi u osnovi ujedinjavanja Evrope, kreiranja Evropske unije i Ujedinjenih nacija. U nevjerovatno složenim uslovima skoro potpune logističke blokade i zaustavljene privrede, stvorena je respektabilna vojna sila koja je nadjačala nadmoćnije agresorske vojske, nadjačala svjetske urote i embarga, nadjačala one u svojim redovima koji su željeli osvetu. Armija je organizovala otpor u najtežim godinama u historiji BiH, godinama stradanja, iskušenja i odlučnosti, ali i vremenu u kojem je sačuvala obraz i čast. Ona je branila čast Ujedinjenih nacija, Evrope, čovjeka i civilizacije, branila je kosmopolitizam. Građani RBiH su izjašnjavanjem na referendumu za samostalnu, nezavisnu i suverenu državu, otvoreno rekli agresorima da ne žele da žive sa njima u tzv. „velikoj Srbiji“, i da bez obzira na posljedice žele da žive u svojoj jednoj domovini slobodno, gradeći demokratsko, humano, multietničko, multikulturno i multireligijsko društvo, dostojno čovjeku, bez obzira na njegovu polnu, nacionalnu, socijalnu, vjersku i političku pripadnost. Rezultati referenduma pokazuju da se većina građana odlučila za nezavisnu RBiH. Srbi, nezadovoljni ishodom referenduma, otvoreno su krenuli u oružane provokacije, nastojeći da što prije izazovu rat, smatrajući da Bošnjaci i ostali patrioti neće uspjeti ni pružiti otpor. Nakon što su Evropska unija, SAD i Kanada priznale RBiH kao nezavisnu državu 06. aprila 1992. godine, Srbi su počeli žestoku agresiju svim sredstvima i vandalskim razaranjem RBiH. Bosanskohercegovačke patriote se, odmah, uključuju u odbranu svoje domovine. Većina Srba ne učestvuje u odbrani već prelazi na stranu četnika. U takvim okolnostima, Predsjedništvo RBiH donosi odluku o formiranju Štaba Teritorijalne odbrane koji okuplja sve oružane formacije. To je osnova za formiranje Armije i uspostavu Glavnog štaba oružanih snaga. Ovako brza transformacija Teritorijalne odbrane u Armiju doprinijela je poboljšanju organizacionih mogućnosti za vođenje odbrane. Efikasnom odbranom patriotskih snaga stvorene su mogućnosti za okrupnjavanje i formiranje jedinica Armije, a u cilju poboljšanja sadejestva i operativnog djelovanja u borbi protiv daleko nadmoćnijeg neprijatelja. Agresori iz Srbije i Crne Gore, pomognuti ekstreminim SDS ne uspjevaju slomiti otpor bosanskohercegovačkih patriota. Oni uzvraćaju udarce, stabilizuju postignute pozicije i počinju sa izvođenjem ofanzivnih borbenih dejstava Radi lakšeg i svrsishodnijeg rukovođenja i komandovanja sve patriotske snage su od 09.04. – 15.04.1992. godine objedinjene u Teritorijalnu odbranu RBiH koja se, krajem maja, preformirala u Armiju. Armija je do kraja rata ostala multietnička, a po svojim ciljevima i Armija svih građana i naroda, koja se borila za cjelovitu RBiH i ravnopravne narode i građane u njoj.
Vodeći borbu za opstanak države i njenih naroda, Armija je neprekidno rasla i jačala, što se odražavalo i na postizanje sve značajnijih rezultata u odbrani. Ne treba nikada zaboraviti da je to mogla činiti jer je bila dio naroda u kome je uživala punu podršku, jer je bila pod kontrolom državnih organa i radila u skladu sa političkim naporima za rješenje situacije u RBiH i što je veoma značajno, borbu je vodila uz strogo poštivanje međunarodnih konvencija ne čineći zločine nad agresorskim vojnicima niti bilo kakvu represiju nad civilnim stanovništvom. Takođe treba naglašavati i učešće snaga Ministarstva unutrašnjih poslova kao dijela oružanih snaga RBiH u pružanju otpora agresiji. Istovremeno, s jačanjem Armije i s njenim rezultatima, jačao je i međunarodni ugled, ne samo Armije nego i države BiH, što je, na kraju, i rezultiralo parafiranjem, pa potpisivanjem sporazuma o miru, u novembru (Dejton) i decembru 1995. godine (Pariz). Potpisani mir onemogućio je daljnje oslobađanje, RBiH jer je Armija u tom momentu bila dobro organizovana, motivisana, a imala je 231.016 boraca, sa 101.580 komada ličnog naoružanja i 2.329 artiljerijskih oruđa i oko 90 tenkova. Armija nije mogla nastaviti oslobodilačke operacije bez, barem posredne saglasnosti međunarodne zajednice. Međutim, međunarodna zajednica bila je odlučna da zaustavi rat u RBiH, što je Armiju stavilo u poziciju da, u slučaju suprotstavljanja, bude izložena pritiscima, pa, čak, i udarima iz vazduha blokirana u pogledu snabdijevanja i lišena savezništava. Kao krajnja konsekvenca, bilo je moguće i napuštanje RBiH od strane međunarodnih snaga, što bi bilo katastrofalno, imajući u vidu da je UNPROFOR štitio slobodne komunikacije za transport neophodnih roba i što je Sarajevo i dalje bilo u blokadi. Tako je, u njenoj punoj zrelosti, zaustavljen oslobodilački pohod Armije. Ali Armija je odbranila građane i narode i očuvala pretpostavke državnosti BiH.
U teškom historijskom periodu, Armija se nije svetila i nije vraćala istom mjerom za zločine koji su počinjeni. Ona nije vršila agresiju, genocid, kulturocid, ekocid, etnocid, elitocid, nije vršila zločin silovanja, nije otvarala koncentracione logore smrti, nije protjeravala građane i narode, nije vodila rat protiv civila, već odbrambeni rat protiv rušitelja države. Ona je pokazala najviši stupanj morala i spremnosti da se bori za najviše ciljeve, koji ostaju kao univerzalna vrijednost. Armija je bila snaga koja je obezbijedila mir i životni prostor za sve one koji osjećaju BiH kao svoju zemlju. Ona je obezbijedila da se u BiH sigurno osjeća svako, pa čak i oni koji to ne zaslužuju i koji i dalje pokušavaju da je unište ili u najmanju ruku destabiliziraju. Stvaranje Armije je najkrupnija historijska činjenica koja je obilježila začetak nove epohe u političkoj realnosti bosanskohercegovačke države. S tom činjenicom moraju računati svi neprijatelji BiH, svi oni koji žele njenu okupaciju i podjelu. Ona je stala na put fašizmu kojim je, u procesu raspada, bivše Jugoslavije otpočeo strahovit genocid nad građanima koji žele mir i slobodu, a poštuju svoju domovinu. Da kojim slučajem nije stvorena zasigurno možemo tvrditi da već sada ne bi postojali Bošnjaci, jer bi bili poklani, protjerani ili asimilirani, a sve što u materijalnom smislu simbolizira tragove kulture, vjere i tradicije bošnjačkog, više ne bi postojalo. Da kojim slučajem nije stvorena sada ne bi bilo države BiH, a ove teritorije bi već postale sastavni dio « velike Srbije » i « velike Hrvatske » Da kojim slučajem nije stvorena definitivno bi bila poražena Ideja Bosne i Bosanski duh, što bio bio poraz i kraj Ujedinjenih nacija i evropskog identiteta, koji je izdan u BiH. Buduće generacije nesmiju zaboraviti herojsku i časnu ulogu Armije u najtežim vremenima za opstanak države i njenih građana i naroda. Ponosni smo što se Armija sa tako visokim moralom, hrabrošću i dostojanstvom branila ne samo svoje nego i univerzalne ljudske ideale slobode i pravde. Sa ponosom se sjećamo tih velikih i hrabrih ljudi koji su ustali goloruci, ali snagom svoga duha da se bore protiv četnika i ustaša. Sa ponosom se sjećamo i spominjemo mudre glave, hrabre ljude, heroje, patriote, komandante, generale, branitelje, graditelje. Armija se rodila u krvi i u kricima patriota, koji nisu imali drugog izbora, nego da se suprostavi zlu, makar to susprostavljanje ne imalo zdravu logiku i vrlo malo šanse po aršinima eksperata rata. U tako teškom historijskom trenutku ona se nije svetila i vraćala istom mjerom za zločine koji su počinjeni nad građanima i narodima BiH. Ona je pokazala najviši stupanj morala i spremnosti da se bori za najviše ciljeve, koji ostaju kao
univerzalna vrijednost. Ona je odbranila Ideju Bosne i Bosanski duh na kojima poćiva ne samo bosanskohercegovačko društvo i država, već Evropa i Svijet. U njenim redovima je bilo mjesta za sve one koji su željeli da se dokažu kao patriote RBiH. Agresorsko genocidni rat protiv bosanskohercegovačke države, rat protiv evropskog identiteta, rat protiv Ideje Bosne i Bosanskog duha, rat protiv bosanskog modela egzistencije čovjeka, porodice, naroda, građana nije srušio bosanski san. Evropa je sebe izdala, izdajom BiH. Armija nije izdala Ideju Bosne i Bosanski duh.
Ostaje nam još da ubice Ideje Bosne i bosanskog duha, agresore, idejne tvorce i izvršioce genocida prisilimo da priznaju svoje zločine, te da žale za onim što su uradili. Jer nema budućnosti bez istine o zločinima i pravde za žrtve. Pripadnici Armije su imali ideale za bolju budućnost svih bosanskohercegovačkih naroda i građana. Ta želja, ideja, politički projekt o zajedničkoj slobodi i življenju je bio ključ pobjede u agresivno genocidnom ratu. Armija, legendarna vojna sila, je istinski branila i odbranila bosanskohercegovačku državu i društvo. Multietničko djelovanju Armije u njenoj zaštitničkoj borbi za živote svih naroda i građana u bosanskohercegovačkoj državi je zadivilo čitav svijet, največe vojne, političke i akademske stratege i borce za ljudska prava i slobode. Zato Armija, nije bila “takozvana” – to je bila legalna odbrambeno-oslobodilačka vojna sila RBiH, koja se organizirala iz bosanskog naroda da spasi RBiH od dvostruke agresije Miloševićevog i Tuđmanovog režima 1992-1995. Mediji u i van BiH prenose podvale iz medijsko-propagandnih i obavještajnih krugova da je neko ko je branio svoju državu “tzv.”, a ne legalan državni sistem vojne odbrane. Takva morbidnost dolazi iz udruženog zločinačkog poduhvata koji traje i u dejtonskom miru pod imenom antibosanski projekat. Armija nije bila vođena ideologijom genocida i etničkog iskorjenjivanja drugoga, nije postojao nikakav plan da se uništi jedan narod, da se prave zločini i slično. Takvo nešto nije postojalo ni na nivou bosanskohercegovačke države, politike i kulture. U uslovima kada svijetom vlada krivda, u uslovima kada međunarodna zajednica uključujući i Haški tribunal amnestira nacionalističke ideje Velike Srbije na račun podjele BiH i u uslovima kada udruženi antibosanki projekat jača u matici i dijaspori multietnička zaštitnička borba Armije za Ideju Bosne i Bosanski duh što je i borba za evropske, američke i kanadske vrijednosti dobiva sve više na značaju. Nikada ne smijemo zaboraviti da je nezavisna i suverena država BiH rezultat patriotske borbe pripadnika Armije. Pod zastavom Armije tokom agresije na BiH borili su se pripadnici svih bh. naroda. Ona je obezbijedila da se u BiH osjeća sigurno svaki njen građanin, pa čak i oni koji to ne zaslužuju, koji i dalje pokušavaju da je unište ili destabilizuju. Nama koji živimo u slobodi, zahvaljujući tim velikim herojima, ostaje obaveza da u miru izgradimo slobodnu, demokratsku državu BiH u kojoj neće biti amnestirani rezultati agresija i genocida. Zato čuvajmo sjećanje na časnu i hrabru Armiju, njene simbole i tradiciju, koji predstavljaju temelj opstojnosti države BiH. Preuzmimo odgovornost za nastavak misije Armije, misiju pravde i istine za jedinstvenu, suverenu, nezavisnu, slobodnu, demokratsku državu BiH. Hvala svim pripadnicima Armije za sve ono dobro što su učinili za nas i omogućili nam da i dalje živimo i gradimo slobodnu budućnost BiH. Svim borcima i pripadnicima Armije RBiH, svim bosanskohercegovačkim patriotima u matici i dijaspori, čestitamo 15. april, Dan Armije RBiH.
Za Intelektualno.com piše: Akademik Emir Ramić Direktor Instituta za istraživanje genocida Kanada
